Didache (Nauka Dwunastu Apostołów). Rozdział 4

Didache 4:1

Moje dziecko, mówiącego Ci słowo Boże wspominaj nocą i dniem, szanuj go jak Pana. Bo gdzie o [Jego] panowaniu mówi się, tam jest Pan.

Didache 4:2

Ale każdego dnia szukaj obecności świętych, abyś odpoczął dzięki ich słowom

Didache 4:3

Nie będziesz czynił podziałów, ale zaprowadzisz pokój wśród tych, którzy są zaangażowani w spór. Osądzaj sprawiedliwie – nie będziesz miał względu na osobę, upominając za występki.

Didache 4:4

Nie będziesz dwoistego umysłu, niezależnie od okoliczności.

Didache 4:5

Nie wyciągaj rąk, aby brać, ale nie powściągaj je, aby dać

Didache 4:7

Nie będziesz wahał się dawać, ani dając, nie będziesz szemrał, bowiem poznasz tego, kto odpłaca dobrem [Twój] dar.

Didache 4: komentarze

Didache 4:1 – komentarz

Moje dziecko,  szanuj jak Pana tego, mówiącego ci słowo Boże [a] , które będziesz przypominał sobie nocą i dniem. Dlatego gdzie o [Jego] panowaniu mówi się, tam jest Pan.

[a] – Porównaj: Hebrajczyków 13:7 – „Pamiętajcie o swoich przewodnikach, którzy wam głosili Słowo Boże”.

Podobne słowa w późniejszej tradycji żydowskiej: „Kto nauczył się od bliźniego choćby jednego rozdziału, jednego tylko paragrafu prawa, jednego nawet wiersza lub jednego słowa czy nawet jednej litery, winien mu okazywać szacunek” (Pirke Awot 6:3). W dalszej części wyjaśnienie jest następujące:

Przykładem tego jest Dawid, król Izraela, który nauczył się od Achitofela dwóch jeno rzeczy, a mimo to uznał go za swego nauczyciela, mistrza i przyjaciela. Jako jest powiedziane: „Tyś równy mi człowiek. Tyś mój mistrz i przyjaciel” (porównaj: 2 Samuela 16:23 – red.) (tłumaczenie: Michał Friedman).

Kurt Niederwimmer on Didache 4:1

Jul 21st 2021, 03:50, by Robert Boylan

In his translation of the Didache, Kurt Niederwimmer rendered 4:1 thusly:

Didache 4:2 – komentarz

Ale każdego dnia szukaj  obecności [a] świętych, abyś odpoczął dzięki ich  słowom [b] 

[a] – obecności, a właściwie „twarzy” (πρόσωπον). Jak podaje słownik Thayera, „widzieć czyjąś twarz” oznacza spotkać kogoś osobiście. Stąd też w 1 Tesaloniczan 2:17 czytamy w przekładzie dosłownym: „staraliśmy się zobaczyć wasze oblicze”, a w przekładzie np. Biblii Tysiąclecia II: „pragnęliśmy widzieć was osobiście”.

[b] – tradycja mądrościowa ma w judaizmie (również biblijnym) długą historię. Warto tu zacytować deuterokanoniczną Ks. Syracha

(35) Słuchaj gorliwie każdej mowy, nie uroń żadnego z mądrych przysłów.
(36) Rozglądaj się za mędrcem, szukaj go pilnie, i niech twoja noga często przekracza jego progi (Ks. Syracha 6:35-36; B. Poznańska)

Późniejsza tradycja z kolei odnotowała takie słowa:

Niechaj dom twój stanie się miejscem spotkań mędrców, a ty masz siedzieć u ich stóp i chłonąć ich słowa jak spragniony (wodę) (Pirke Awot 1:4)

Didache 4:3 – komentarz

Nie będziesz  czynił [a]   podziałów [b] , ale zaprowadzisz pokój wśród tych, którzy są zaangażowani w spór. Osądzaj sprawiedliwie – nie będziesz miał względu na  osobę [c] , upominając za występki.

[a] – Część manuskryptów nie ma słowa „czynić”, ale „potheseis” (pożądać). Michael Cover w tekście „Make peace, not schism” zwraca uwagę, że prawdopodobnie ten pierwszy wariant jest oryginalny, ale drugi nie zmienia sensu wersetu.

[b] – część manuskryptów (w tym wersja łacińska) ma „σχίσματα” (skhismata), czyli liczbę mnogą rzeczownika, i taką też formę zastosowaliśmy w przekładzie, jako lepiej pasującą do kontekstu.

[c] – w oryginalne występuje słowo „twarz”, co jest przenośnym określeniem na osobę. Stąd też w Ks. Kapłańskiej 19:15 czytamy:

Nie będziesz czynił nieprawości, ani niesprawiedliwie sądzić będziesz.
Nie patrz na osobę ubogiego, ani czci twarzy możnego, sprawiedliwie sądź bliźniemu twemu (Kapłańska 19:15, B. Jakuba Wujka)- w hebrajskim oryginale występuję forma „פְּנֵ֣י” od rzeczownika „twarz”.

Didache 4:4 – komentarz

Nie będziesz  dwoistego umysłu [a] , niezależnie od okoliczności.

[a] – greckie „δίψυχος” to dosłownie „o podzielonej duszy”. Słowo występuje również dwukrotnie w Liście Jakuba, podobnie jak w Didache w kontekście negatywnym:

1. „bo jest mężem chwiejnym, niestałym na wszystkich swych drogach” (o ludziach mających rozterki – red.) (Jakuba 1:8; BT V)

2. Przystąpcie bliżej do Boga, to i On przybliży się do was. Oczyśćcie ręce, grzesznicy, uświęćcie serca, ludzie chwiejni! (Jakuba 4:8)

Tłumacz Józef Jankowski zawarł taki przypis w swoim przekładzie, komentując ten werset:

Do czego stosuje się to niezdecydowanie? Jedni myślą, że do wysłuchania modlitwy; inni przypuszczają, że do spełnienia obietnic mesjanicznych; jeszcze inni mniemają, że autor robi tu aluzję do zwyczaju niewypowiadania się, bardzo rozpowszechnionego śród sędziów ówczesnych, wahających się pomiędzy pragnieniem pozostania prawymi i obawą narażenia się bogaczowi możnemu. [Naszem zdaniem , stosuje się to do potrzeby ufności niepodzielnej]. (Didache, 1923 r.)

Kontekst rzeczywiście wskazuje na takie wytłumaczenie, sugerowane powyżej, co zgodne byłoby z L. Jakuba.

Didache 4:5 – komentarz

Nie wyciągaj rąk, aby brać, ale nie powściągaj je, aby dać

Podobnych odniesień w Biblii i literaturze pozabiblijnej jest wiele. Zacytujmy tu apostoła Pawła:

kto skąpo sieje, ten skąpo i zbiera, kto zaś hojnie sieje, ten hojnie też zbierać będzie (2 Koryntian 9:6)

czy Ks. Syracha, która brzmi bardzo podobnie:

Nie miej ręki wydłużonej do brania, a do dawania – skróconej (Syracha 4:31)

Didache 4:6 – komentarz

Jeśli masz [coś, co uzyskałeś pracą] własnych rąk, dasz to na odkupienie za swoje grzechy

Podobny motyw dostrzegamy w literaturze pozakanonicznej, gdzie widzimy powiązanie jałmużny z ratunkiem od grzechów:

bo jałmużna wybawia od śmierci i nie dozwala wkroczyć do ciemności (Tobiasza 4:10)

Jałmużna wybawia od śmierci i oczyszcza od wszelkiego grzechu.
Rozdający jałmużnę będą syci życia. (Tobiasza 12:9)

Woda gasi płonący ogień, a jałmużna gładzi grzechy. (Syracha 3:30)

Zobaczmy kontrast między tymi stwierdzeniami, a deklaracją apostoła Piotra:

Przede wszystkim miejcie wytrwałą miłość jedni ku drugim, bo miłość zakrywa wiele grzechów (1 Piotra 4:8)

To nie jałmużna zakrywa wiele grzechów, ale miłość. Oczywiście może się ona objawiać również w taki sposób, ale istnieje wiele innych możliwości, niż jedynie wsparcie finansowe. Duże religie takie jak katolicyzm (odpusty) czy judaizm rabiniczny (cedaka) mocno akcentują ten pierwszy sposób myślenia o uwalnianiu się od grzechów. Tymczasem stanowisko biblijne stanowi, że to krew jest ostatecznym sposobem zmycia grzechów:

krew jest przebłaganiem za życie (Kapłańska 17:11)

Stąd też wiara pierwotnej eklezji w wystarczalność ofiary Jezusa dla zbawienia.

Wiedząc, że człowiek nie jest usprawiedliwiony z uczynków prawa, ale przez wiarę w Jezusa Chrystusa, i my uwierzyliśmy w Jezusa Chrystusa, abyśmy byli usprawiedliwieni z wiary Chrystusa, a nie z uczynków prawa, dlatego że z uczynków prawa nie będzie usprawiedliwione żadne ciało (Galacjan 2:16)

Uczynki „tak”, ale jako wynikające z wiary, a nie będące próbą „samozbawienia się” danej osoby.

Didache 4:7 – komentarz

Nie będziesz wahał się dawać, ani dając, nie będziesz szemrał, bowiem poznasz tego, kto odpłaca dobrem [Twój] dar.

Ks. Przysłów 19:17 podaje bardzo podobnie brzmiącą zasadę:

Kto litość okazuje biednemu, pożycza Jahwe, który mu zapłaci za dobry uczynek (B. Poznańska)