Czy Paweł nawrócił się z wiary w jedynego Boga na wiarę w trójjedynego Boga?

Nawrócenie Szaula z Tarsu to powszechnie znany fakt, ale co się z nim wiązało? Mianowicie, czy Szaul, zwany również Pawłem (Dzieje 13:9), zmienił rozumienie Boga wraz ze swoją konwersją – z postrzegania go jako jednego (jak głosi wyznanie Szema; porównaj Marka 12:29) na zmianę tego podstawowego paradygmatu na trójjedyność. Innymi słowy: czy Paweł wierzył w Trójcę?

Paweł pobierał nauki od członka Sanhedrynu Gamaliela, więc nie należał do jednej z wielu sekt ówczesnego judaizmu, ale raczej był wierny I-wiecznej ortodoksji. Sam o sobie mówił, że gorliwie służył Bogu (Dzieje 22:3). Od innych różnił się nie tyle poglądami, co gorliwością, o czym czytamy w Galacjan 1:14 –

„Wybijałem się w judaizmie ponad wielu rówieśników z mojego narodu i w większym stopniu byłem zagorzałym wyznawcą ojczystych tradycji”.

Określał się jako „Hebrajczyk z Hebrajczyków”, a „w stosunku do Prawa faryzeusz (Filipian 3:5-6), co jest ważną przesłanką, bo to właśnie znawca Prawa przyznał Panu Jezusowi rację, kiedy ten uznał wiarę w jednego Boga za jedno z najważniejszych przykazań.

Wtedy znawca Prawa skomentował: Dobrze, Nauczycielu! Prawdę powiedziałeś. Bóg jest jeden i poza Nim nie ma innego (Marka 12:32).

Warta przytoczenia jest również ta deklaracja Pawła, już po konwersji:

To jednak przyznaję przed tobą, że służę Bogu moich ojców zgodnie z tą Drogą, którą oni nazywają sektą, wierząc we wszystko, co zostało napisane w Prawie i u Proroków.

Nie ma więc podstaw wierzyć, że w momencie wypowiadania tych słów wierzył w Boga, który został redefiniowany – w końcu używa stwierdzenia – „Bóg moich ojców”. Powołanie się w tym miejscu na tradycję jest o tyle ważne, że stanowiło to ważną klauzulę w Prawie – Księga Powtórzonego Prawa 13:3 przytacza hipotetyczne słowa samozwańczego proroka lub wyjaśniacza snów, który gdyby powiedział:

«Chodźmy do bogów obcych – których nie znałeś – i służmy im

to i tak musiałby umrzeć, mimo że jego proroctwo bądź interpretacja snów, spełniłaby się. Prawo mówiło:

Tak usuniecie zło spośród was. Zachęcał was bowiem do odstępstwa od PANA, waszego Boga (Powtórzonego Prawa 13:6).

Paweł mówi więc, że pozostaje wierny ortodoksji. Wiara pierwsza eklezji wyrażona była w słowach Piotra:

To Bóg naszych przodków, Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba wywyższył swego Sługę, Jezusa (Dzieje 3:13)

Nie ma więc mowy o inkarnacji Boga, ale wywyższeniu Sługi który, zgodnie z proroctwem Micheasza 5:3 „będzie pasł w mocy PANA, w majestacie imienia JHWH, Jego Boga”. Próby czytania tych fragmentów Pisma przez pryzmat rewolucji doktrynalnej kościoła powszechnego, mającej miejsce ponad 300 lat później, jest nie tylko ahistorycyzmem, ale stwarza wiele problemów przy próbach pogodzenia prostego rozumienia tekstu z nowinkami doktrynalnymi IV-wiecznego katolicyzmu.

A więc wróćmy do pytania: jak widział Jeszuę Szaul wcześniej, a jak zaczął po swojej konwersji? Wiemy, że początkowo uważał go za fałszywego mesjasza – do tego stopnia, że za usprawiedliwione uważał ukamienowanie Stefana (Dzieje 8:1), a sam uczestniczył w prześladowaniu Drogi Mesjasza Jeszuy (Dzieje 8:3). Jego zapał był rozpalony do tego stopnia, że prosił o listy polecające do Damaszku, gdzie „planował sprawdzić, czy są tam jacyś zwolennicy Drogi, mężczyźni lub kobiety. A jeśliby się okazało, że są, chciał takie osoby schwytać i sprowadzić do Jerozolimy” (Dzieje 9:2).

I tu dochodzimy do kluczowego momentu w życiu Szaula: w drodze do Damaszku dochodzi do nadzwyczajnej sytuacji: Szaul widzi światło z nieba, pada na ziemię i słyszy pytanie wprost od Mesjasza, dlaczego Go prześladuje. Od razu pyta więc: Kim jesteś Panie?

Zwróćmy uwagę przy okazji, że Paweł używa tu greckiego słowa „kyrie”, którego mianownik „kyrios” to Pan. Bywa, że twierdzi się, że słowo to stanowi zamiennik imienia Boga JHWH, ilekroć odnoszone jest Chrystusa, co miałoby stanowić dowód na boskość Jezusa w rozumieniu trynitarnym. Jednak widzimy na tym przykładzie, że samo „kyrios” ma szersze znaczenie. Paweł, mówiąc: „kim jesteś Panie”, nie interpretuje tego słowa jako zamiennik JHWH.

Co odpowiada pytany: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. A więc w zwrotnym momencie w życiu Pawła Mesjasz przedstawia się jako Jezus, nie obwieszczając, że jest samym Bogiem, bądź jedną z jego 3 jaźni. Z innej relacji tej samej historii (Dzieje 26:14) wiemy, że rozmowa toczyła się po hebrajsku. Chrystus używa więc imienia Jeszua, bardzo popularnego w Judei w tamtych czasach, więc powyższe słowa wskazują jedynie na ścisłą identyfikację tajemniczego głosu z konkretną osobą, a nie objawienie nowej prawdy teologicznej o naturze Boga. Tak to też rozumieli inni. W tym samym rozdziale Ananiasz mówi:

„Szawle, bracie! Pan Jezus, który ukazał ci się w czasie podróży, przysyła mnie do ciebie” (Dzieje 9:17)

Jak reaguje Paweł? W Dziejach 9:20 czytamy:

Zaraz potem zaczął nauczać w synagogach, że Jezus jest Synem Bożym

Syn Boży został przez ustawodawstwo kościelne i świeckie IV wieku utożsamiony z niewystępującą w Piśmie zbitką „Bóg Syn”. Jednak biblijne znaczenie jest inne. Obszerne studium tego wyrażenia wykracza poza ramy tego artykułu, więc skorzystajmy jedynie z kontekstu bliższego. Dwa wersety dalej czytamy:

„A Szaweł coraz bardziej się umacniał i wywoływał zamieszanie wśród Żydów mieszkających w Damaszku, dowodząc, że Jezus jest Chrystusem”.

Innymi słowy Mesjaszem, namaszczonym przez Boga, a nie samym Bogiem. Dla potwierdzenia takiej interpretacji przywołajmy jeszcze słowa z Ew. Jana, postrzeganej zwykle jako przykład wysokiej chrystologii już w I wieku. W Jana 1:49 Natanael mówi:

Rabbi, Ty jesteś Synem Bożym, Ty jesteś królem Izraela!

W umyśle Żyda I wieku Syn Boży nie jest tożsamy z substancjonalnie jednym z Bogiem Ojcem, przedwiecznym Bogiem Synem, ale tytułem, który miał nosić król Izraela (porównaj 2 Samuela 7:14). Widzimy więc, że nawrócenie Pawła nie wiąże się ze zmianą jego postrzegania wiary w jedynego Boga, ale uwierzeniu że mąż Boży Jezus jest Mesjaszem, czyli Chrystusem, którego zapowiadało Pismo. Był on człowiekiem, a nie inkarnowanym (wcielonym Bogiem). Paweł w drugiej wersji swojej relacji przytacza takie słowa Jezusa:

Ja jestem Jezus z Nazaretu, którego ty prześladujesz

Czytaj także: czy Paweł głosił inną Ewangelię niż Chrystus?

Nie ma słów o przedwieczności, ale nakreślona zostaje ścisła identyfikacja Mesjasza z konkretną historyczną osobą Jeszuy z Nacerat. W burzliwym okresie historii Izraela Jezus nie był jedynym człowiekiem, który deklarował się jako Mesjasz, tak więc te słowa uwierzytelniają realną postać, a nie stanowią samoidentyfikację Mesjasza jako Boga, o czym nie ma nawet słowa. Zwróćmy uwagę na słowa, które Ananiasz kieruje do Szaula:

Bóg naszych ojców już z góry wybrał cię swą ręką, abyś poznał Jego wolę, zobaczył Sprawiedliwego i usłyszał głos z Jego ust

Widzimy wyraźne rozróżnienie: Bóg naszych ojców oraz Sprawiedliwy, czyli inne określenie Mesjasza. Przeczytajmy mesjański ustęp Izajasza 53:11: „Mój sprawiedliwy sługa swoim poznaniem usprawiedliwi wielu” (UBG). Sprawiedliwy to nie tytuł Boga – na potwierdzenie tych słów spójrzmy do Hebrajczyków 13:8:

a mój sprawiedliwy dzięki wierze żyć będzie, a jeśli bojaźliwie odstąpi, nie będzie mi się podoba

Widzimy więc powiązanie noszenia tytułu „Sprawiedliwy” z wykonywaniem woli Boga i możliwość utracenia takiego tytułu.

Same nadzwyczajne okoliczności objawienia się Pana Jezusa Pawłowi nie są równoznaczne z utożsamieniem Go z Bogiem. Takie okoliczności były charakterystyczne dla posłanych przez Boga. Np. w Łukasza 2:9 czytamy:

kiedy anioł Pański stanął przy nich i chwała Pańska ogarnęła ich światłością, tak że się bardzo przelękli

Widzimy bardzo podobne okoliczności towarzyszące objawieniu Posłańca Boga.

Słowa samego Pawła przeczą również koncepcji stopniowego objawienia dawanego Kościołowi. W Dziejach 20:27 czytamy:

Bo nie zaniedbywałem nigdy głoszenia wam pełnej woli Bożej.

Nie ma dowodów na to, że Szaul nauczał Trójcy. Zgodnie z deklaracją 1 Koryntian 8:5-6 dla Pawła wciąż istnieje jeden Bóg – Ojciec:

dla nas jest jeden Bóg, Ojciec, z którego wszystko, a my w nim, i jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego wszystko, a my przez niego (w jakiej sprzeczności stoi to z oficjalną doktryną Trójcy, która mówi, że Bóg to trzy osoby: Ojciec, Syn i Duch Święty!@)

Jedyne, co różni Szaula sprzed od Szaula po wydarzeniach pod Damaszkiem, to wiara w Mesjasza, którym był Jeszua z Nazaretu, którego Bóg uczynił Panem (Dzieje 2:36).