Historia eucharystii: od pamiątki do reprezentującej ofiarę Chrystusa

Eucharystia i jej sposób postrzegania przechodził stopniową ewolucję. Ze wspólnotowego posiłku, upamiętniającego ofiarę Chrystusa, w III wieku dochodzi do przesunięcia akcentów: jako pierwszy Cyprian z Kartaginy widzi ofiarowanie chleba i wina jako reprezentujące ofiarę Chrystusa. Historyk wczesnego chrześcijaństwa, Robert M. Grant, tak opisywał zmianę, do której doszło:

W połowie III wieku należy odnotować jeden bardzo istotny element rozwoju Eucharystii. Pierwsi chrześcijanie często mówili o niej jako o ofierze, ale bez wyjątku utożsamiali ją z ofiarowaniem chleba, wina i modlitwami do Boga. Zarówno Justyn, jak i Hipolit, kładą nacisk na pamiątkę Męki Pańskiej, ale nie traktują Eucharystii jako reprezentacji ofiary Chrystusa. Jednak list Cypriana, napisany w 253 r., podpiera użycie wina w eucharystii argumentem, że kapłan naśladuje to, co zrobił Chrystus, składając siebie w ofierze; w istocie „męka Pańska jest ofiarą, jaką składamy”.

Mogłoby wydawać się oczywiste, że przynajmniej od czasów Pawła chleb i wino były praktycznie utożsamiane z Ciałem i Krwią Chrystusa (1 Koryntian 10:16-17), a więc ofiara byłaby również utożsamiana z ofiarą Chrystusa. Ale nie istnieją dowody, że taki krok został podjęty i chociaż taka idea mogła istnieć przed czasami Cypriana, z pewnością coś zawdzięczała temu, że kładł on taki nacisk na związane z tym ofiary męczenników. Istotnie, w liście biskupów afrykańskich do Korneliusza z Rzymu, napisanym w 252 r., Cyprian stwierdził, że „my, kapłani, którzy codziennie sprawujemy ofiary Boże, przygotowujemy ofiary i ofiarowanych w ofierze dla Boga” – męczenników.

Robert M. Grant, „Augustus to Constantine. The Thrust of the Christian Movement into the Roman World”; Harper and Row; 1970 r.;
s. 303