Spór we wczesnym kościele, kiedy upamiętnić śmierć i zmartwychwstanie Pana Jezusa: Wielkanoc czy Pascha

Kwartodecymanie – tak nazywano chrześcijan w pierwszych wiekach, którzy wspominali śmierć i zmartwychwstanie Pana Jezusa zgodnie z żydowskim kalendarzem (14 dnia miesiąca nisan wypadała Pascha). Na tym punkcie powstał spór między zwolennikami popularnej w Europie koncepcji, że uroczystości należy zawsze obchodzić w niedzielę. Oto fragment pracy Roberta M. Granta „Greek Apologists of the Second Century”, który traktuje o tym, jak Apolinary, biskup Rawenny, w sporze Rzymu z kwartodecymanami opowiedział się po stronie Wielkanocy przypadającej w niedzielę.

Wielkanoc czy Pascha: fragment książki Roberta M. Granta

Inny spór, w którym Apolinary stanął po stronie Rzymu, dotyczył obchodów Wielkanocy. Problem pojawił się, ponieważ kościoły azjatyckie opierały się na kalendarzu żydowskim, wiążąc Wielkanoc z datą Paschy, kiedy Chrystus został ukrzyżowany. W Rzymie Wielkanoc zawsze obchodzono w niedzielę; sprawa była dyskutowana, ale nie została rozwiązania, kiedy Polikarp ze Smyrny odwiedził Anicetusa w Rzymie około 155 roku. Niezgoda istniała także w samej prowincji Azji, a pod koniec II wieku Wiktor z Rzymu wezwał synody, aby zebrały się się „na całym świecie”.

Do zgromadzenia takich synodów doszło w Palestynie, Rzymie, Poncie, Galii, Jerozolimie, a przewodniczył im biskupi Cezarei i Jerozolimy; w Rzymie – biskup Wiktor; w „Osrhoene i tamtejszych miastach”, w Koryncie i Azji (Historia Kościoła Euzebiusza 5:23). Euzebiusz, który wymienia te synody, pisze, że poza Azją jednogłośnie uzgodniły, że Wielkanoc powinna być zawsze obchodzona w niedzielę. Nie cytuje żadnych dowodów z Frygii.

Zobacz także: Ostatnia wieczerza widziana z hebrajskiej perspektywy

Oczywiście jednomyślność była niezupełna, ponieważ wierni z Azji nie zgadzali się z innymi. Ponadto wydaje się, że Euzebiusz źle zrozumiał fragmenty z listu Palestyńczyków. Omawiali oni swoją własną apostolską tradycję dotyczącą Paschy i zakończyli następującym ostrzeżeniem:

Postaraj się rozesłać kopie naszego listu do każdego kościoła, abyśmy nie stali się odpowiedzialni za tych, którzy sprowadzają swoje własne dusze na manowce. Informujemy was, że także w Aleksandrii obchodzą ten sam dzień co i my; gdyż dochodzi między nami do wymiany dokumentów, abyśmy mogli obchodzić święty dzień w zgodzie i wspólnie (tamże 5:25).

Palestyńczycy próbowali nagłośnić swój własne stanowisko mniejszościowe, najwyraźniej bez powodzenia. Być może stanowisko zajęte przez Narcyza z Jerozolimy wyjaśnia, dlaczego był w zagadkowy sposób oczerniany i w tajemniczy sposób zniknął z episkopatu, chociaż później został przywrócony, by dożyć 116 lat (tamże, 6:9-10; 11:3). Jeśli chodzi o Aleksandrię, fragment od Ireneusza skierowany był „do Aleksandryjczyków z tego powodu, że właściwym jest, aby ze względu na Święto Zmartwychwstania obchodzić je w pierwszy dzień tygodnia (Ireneusz, fragment syriacki 27. II 456). Aleksandryjczycy najwyraźniej nie obchodzili tego święta w niedzielę. Polikrates z Efezu mógł mieć prawo twierdzić, że Palestyńczycy i Aleksandryjczycy byli po stronie kwartodecyman, którzy obchodzili Wielkanoc 14 dnia żydowskiego miesiąca nisan.

Twierdzi także, że „Filip, jeden z dwunastu apostołów, który śpi w Hierapolis”, jest kwartodecymanem. Prawdopodobnie obecny biskup Apolinary stanął po stronie Rzymu przeciwko innym wiernym z Azji.

Robert M. Grant, Greek Apologists of the Second Century (Philadelphia: The Westminster Press, 1988, ss. 89-90)

Robert McQueen Grant (ur. 25 listopada 1917 – zm. 10 czerwca 2014) – amerykański teolog akademicki i emerytowany profesor nauk

humanistycznych oraz Nowego Testamentu i Wczesnego Chrześcijaństwa na Uniwersytecie w Chicago, W swoich badaniach koncentrował się na Nowym Testamencie i wczesnym chrześcijaństwie. Autor 33 książek i niezliczonych artykułów.