עָזַב / azaw – znaczenie. Czy Chrystus użył tego słowa przed śmiercią?

Znaczenie azaw [עָזַב]

opuścić, porzucić, zostawić

Używane w kontekście np. ziemi, która zostaje opuszczona wskutek wygnania (Kapłańska 26:43: „’ziemia zostanie przez nich opuszczona i będzie dopełniać swoich szabatów”); także w odniesieniu do osoby (Psalm 16:10: „Nie pozostawisz bowiem mojej duszy w Szeolu”). Ma również zastosowanie prozaiczne – zostawienie swojej własności (Rodzaju 39:15: „zostawił suknię swą przy mnie”).

Człowiek pozostawia swoich rodziców, aby połączyć się z żoną (Rodzaju 2:24: „mężczyzna opuści swego ojca i matkę i połączy się ze swoją żoną i będą jednym ciałem”)

עָזַב / azaw – znaczenie i występowanie w Biblii

Z kolei Bóg zostawia zbuntowany naród, króla, Syjon czy samego psalmistę (Psalm 71:11: „Bóg go opuścił – mówią”); również w zdaniu przeczącym – w sensie pozytywnym (Rodzaju 28:15: „nie opuszczę cię, aż spełnię to, co ci obiecałem”), mimo niewierności ludu (1 Królewska 19:10: „Synowie Izraela bowiem porzucili twoje przymierze, zburzyli twoje ołtarze i pomordowali mieczem twoich proroków”). Jak w zacytowanym wersecie, można porzucić przymierze, ale także PANA (Sędziów 2:12: „Porzucili Boga swoich ojców, Jahwe, który ich wyprowadził z ziemi egipskiej”), prawo i ustawy.

Często używane w tym ostatnim sensie jako porzucenie przymierza (oraz prawa czy ustaw); Bóg też porzuca swój lud, ale tylko tymczasowo:

Porzuciłem cię na krótką chwilę, lecz zgromadzę cię w wielkim miłosierdziu (Izajasza 54:7)

Występowanie azaw [עָזַב] w Biblii

Od 203 razy [ESV] do 216 razy [HCSB]

Greckie odpowiedniki azaw [עָזַב]

διαρπάζω (diarpazo) / ἐκλείπω (ekleipo) / ἐπιστρέφω (epistrepho) / ἐπιτρέπω (epitrepo) / παρίημι (pariemi) / συναίρω (synairo) / ὑπολείπω (hypoleipo) / ἐγκαταλείπω (egkataleipo) / καταλείπω (kataleipo) / ἀφίημι (aphiemi)

Jezus: sabachthani czy azawtani?

Mateusza 27:46 brzmi:

Około godziny dziewiątej Jezus zawołał donośnym głosem: Eli, Eli, lema sabachthani? To znaczy: Boże mój, Boże mój, dlaczego Mnie opuściłeś?

W wersji masoreckiej tekst Psalmu 22:1 brzmi: „אֵלִ֣י אֵ֭לִי לָמָ֣ה עֲזַבְתָּ֑נִי” (eli eli lama azawtani). Ew. Mateusza zachowała wersję „sabachthani”, jak się uważa, aramejską. Niektóre wersje ewangelii mają formę: ’azaphthani (trochę różną od hebrajskiej, ale to kwestia transliteracji). Jednak zarówno Marka 15:34 posiada wersję sabachthani, jak i np. tłumaczenie NT na syriacki, ¹ możemy więc założyć, że taka była pierwotna wersja w Ew. Mateusza.

Dlaczego Jezus używa Psalmu w wersji aramejskiej, a nie hebrajskiej? Harry Whittaker (w „Studies in the Gospels”) przypuszcza, że to celowy zabieg Chrystusa, który chciał naprowadzić czytelnika na scenę z Rodzaju 22:13. Czytamy tam:

A Abraham podniósł swe oczy i spojrzał, a oto za nim baran zaplątał się rogami w zaroślach.
Abraham poszedł więc i wziął barana, i złożył go na ofiarę całopalną zamiast swego syna.

Słowo „zarośla” to „rzeczownikowa forma czasownika „sawach” – zaplątać (rzeczownik występuje w tych wersetach: Psalm 74:5; Izajasza 9:18; Izajasza 10:34; Hioba 8:17; Nahuma 1:10; Jeremiasza 4:7). Jezus, jeśli odczytalibyśmy jego słowa po hebrajsku, miałby krzyknąć: „zaplątałeś mnie”. W ten sposób naprowadziłby późniejszych czytelników Ewangelii na liczne analogie jego ofiary z sytuacją z Abrahamem i Izaakiem (Rodzaju 22). Więcej o innych analogiach tutaj. 

Co ciekawe, jak twierdzi Bruce Metzger (Textual Commentary), wersja Mateusza jest po części hebrajska (eli eli lama), po części aramejska (sabachthani). Jeśli mamy do czynienia z celową grą słów Jezusa, cała fraza jest po hebrajsku (por. z Ew. Marka i konsekwentnie aramejską, zdaniem Metzgera, wersję słów Jezusa: „Eloi, Eloi, lema sabachtani”). Oczywiście rodzi się pytanie, która wersja jest bardziej pierwotna, ale to zupełnie inny temat…