Kultura hańby w kontekście śmierci Jezusa. Hebrajczyków 12:2 [komentarze]

Kultura Izraela I wieku przypominała inne jej współczesne – oparta była na dwóch wartościach: honorze i hańbie. O ile późniejsze próby przedstawiania życia Jezusa koncentrują się często na samym cierpieniu (pierwszy przykład z brzegu: film „Pasja”), to dla współczesnych odbiorców ważniejsza była kwestia wstydu i hańby. Śmierć godna przestępcy oznaczała utratę honoru – najcenniejszej „waluty” I wieku. Publiczna egzekucja na oczach mieszkańców całego miasta była najczarniejszym scenariuszem, jaki można było sobie wyobrazić. Dla Europejczyka XXI-wieku priorytetem byłby ból zadany przez żołnierzy rzymskich, dla Izraelity I wieku bezpowrotna utrata honoru.

Samo ukrzyżowanie zostaje opisane jako „rytuał utraty statusu” (status degradation ritual) ¹. Autorzy tak definiują ów rytuał:

wydarzenia te [są] publicznym rytuałem upokorzenia mającym na celu zniszczenie statusu, który do tej pory dawał Jezusowi wiarygodność w oczach opinii publicznej

Człowiek, który wjeżdżał do Jerozolimy w glorii przyszłego króla, w jednej chwili utracił cały kapitał, idąc za głosem Boga, wypełniając Jego wolę. Ufał Bogu bezgranicznie, wiedział, że jego tragiczna śmierć okryje hańbą nie tylko jego imię, ale także rodzinę i uczniów.

Jewish Annotated New Testament (s. 93) komentując werset Marka 15:24 podsumowuje:

Ukrzyżowanie zostaje opisane tylko w jednym zdaniu. Skrajna fizyczna agonia była znana wszystkim, ale Ewangelie kładą większy nacisk na hańbę kary niż na cierpienie fizyczne.

Tym lepiej możemy teraz rozumieć takie fragmenty jak Filipian 2:7 („ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi”) w kontekście późniejszego wywyższenia (Filipian 2:9: „Bóg Go nad wszystko wywyższył i darował Mu imię ponad wszelkie imię”).

Jezus wychodzi naprzeciw współczesnej mu kulturze. Mówi do uczniów:

 Kto się bowiem wstydzi mnie i moich słów wobec tego pokolenia cudzołożnego i grzesznego , tego i Syn Człowieczy będzie się wstydził, gdy przyjdzie w chwale swego Ojca ze świętymi aniołami (Marka 8:38)

John T. Squires opisuje ten paradoks: hańba w oczach ludzi vs chwała w oczach Boga:

Aby zyskać cześć, Jezus musiał zostać poddany hańbie krzyża. Podobnie, aby zyskać część jako uczeń idący za Jezusem, człowiek musi wziąć haniebne narzędzie kary (krzyż), odrzucić wszelkie pragnienie zdobycia prestiżowych i kojarzonych z władzą zaszczytnych stanowisk, zrezygnować z wszelkich oczekiwań wobec samego życia i (jak później stwierdzi Jezus), ma żyć jak sługa, będąc gotowy na zniewagę ze względu na hańbę Ewangelii.