Pan Jezus czy Bóg wyprowadził Izrael z Egiptu? List Judy 1:5 [komentarze]

„Pan” – Jezus czy Bóg wyprowadził Izrael z Egiptu?

List Judy 1:5: Jezus czy Bóg wyprowadził Izrael z Egiptu?

Revised English Version: Greckie teksty Judy 1:5 różnią się. Niektóre greckie manuskrypty podają „Jezus”, a niektóre „Pan”. Istnieje nawet jeden manuskrypt, który najwyraźniej został zmieniony i podaje „Bóg Jezus” ¹. Teksty aramejskie mają „Bóg”. Ciężar dowodu spoczywa na wersji „Pan” jako oryginalnym odczytaniu tekstu greckiego.

Możliwe, że jeden z pierwszych skrybów popełnił błąd i zmienił „Pan” na „Jezus” (we wczesnym okresie skrybowie często używali skrótów; skrót na oznaczenie słowa „Pan” to ΚΣ, a skrót na oznaczenie „Jezus” to ΙΣ – obydwa miały linię nad sobą). Skryba mógł z łatwością przez pomyłkę zamienić „I” na „K”.

Możliwe jest również, że zmiana została dokonana celowo. We wczesnych wiekach po Chrystusie rozgorzała debata pomiędzy biblijnymi unitarianami a trynitarianami i miała bardzo burzliwy przebieg, a „przegranych” debaty spotykało często wygnanie lub śmierć. W związku z tym istniała duża presja na zmianę tekstu Biblii, by móc ją czytać na modłę trynitarną.

Bart Ehrman (który jest agnostykiem, ale solidnym uczonym w dziedzinie krytyki tekstu) napisał książkę „The Orthodox Corruption of Scripture”, w której znajduje się wiele przykładów, jak oryginalny tekst został zmodyfikowany, aby był zgodny z tworzącym się ortodoksyjnym stanowiskiem.

Współczesne wersje angielskie różnią się co do tego, jakie czytanie jest oryginalne, ale większość z nich podaje „Pan” […]. RSV podaje „on”, najwyraźniej idąc za przypuszczeniem F. J. A. Horta, że być może oryginalny tekst miał „ho” (ὁ, czyli dosłownie przedimek określony, ale używany w znaczeniu „on” lub „ten”) i dłuższa wersja „Jezus” (nazwy własne zwykle miały przedimek określony) pochodzą z tego krótkiego czytania, ale większość uczonych uważa ją za mało prawdopodobną.

Kiedy greckie źródła są podzielone, czasami możemy uzyskać pomoc z kontekstu oraz innych czytań i najwyraźniej tak jest w tym przypadku. Przede wszystkim, nie istnieje tekst Starego Testamentu, który mówi czy nawet sugeruje, że Jezus wyprowadził Izrael z Egiptu. Zatem koncepcja, że to Jezus wyprowadzał Izrael z Egiptu byłaby całkowicie obca czytelnikom Listu Judy. Co więcej, Jezus nigdy nie mówił bądź sugerował, że miał cokolwiek wspólnego z Exodusem i drogą Izraela z Egiptu.

Poza tym, Juda nigdzie indziej nie nazywa Jezusa Chrystusa pojedynczym imieniem „Jezus”, jak to czyni w Judy 1:5 wg niektórych tekstów greckich, ale zawsze odnosi się do niego jako „Jezus Chrystus (Judy 1:1, Judy 1:4, Judy 1:17, Judy 1:21). Wszystko to stanowi solidny dowód, że w L. Judy pierwotnie nie zapisano „Jezus” w wersecie 5.

Biorąc pod uwagę dowody tekstowe z wersji greckich i aramejskich, trudności dla odbiorców Listu Judy przy założeniu, że „Jezus” został umieszczony w wersecie z Exodusem , i łatwość, z jaką można było sprawić, aby tekst brzmiał „Jezus” (albo przez pomyłkę albo ze względu na presję, by powstał trynitarny tekst, wzmacniający doktrynę Trójcy), możemy podsumować, zgadzając się z większością komitetów redakcyjnych nowoczesnych Biblii, że oryginalny tekst podawał „Pan”.

Zdaniem ekspertów

Bruce M. Metzger w „A Textual Commentary on the Greek New Testament” (1994) pisze:

Pomimo solidnego poświadczenia wspierającego Ἰησοῦς (Jezus) większość członków Komitetu była zdania, że taki sposób odczytania był trudny do tego, że niemożliwy […] Zauważono również, że nigdzie indziej autor nie stosuje samego Ἰησοῦς (Jezus), ale zawsze Ἰησοῦς Χριστός (Jezus Chrystus).

Tommy Wasserman ² jest zwolennikiem wariantu κύριος (kyrios), podobnie wspomniany powyżej Fenton Hort ³, który stwierdził, że wariant „Ἰησοῠς” może być co najwyżej „pomyłką” („blunder”). Podobnego zdania byli inni bibliści: Samuel Prideaux Tregelles czy Alexander Souter, co znalazło odzwierciedlenie w wielu wydaniach greckiego tekstu Nestle-Aland (jednak 28. wydanie ma wariant „Ἰησοῠς”). Ciekawostką jest to, że Grenfell Penn w swoim tłumaczeniu wydaje się optować za wariantem z Jezusem, jednak w swoim tłumaczeniu z 1836 r. wybrał „Joszua”, hebrajską wersję greckiego imienia „Jezus”, co wskazywałoby na możliwość, iż potencjalnie autor mógł mieć na myśli następcę Mojżesza – Jozuego ⁴.

Z drugiej strony niektóre współczesne przekłady dostrzegają ciężar dowodowy za „Jezus”, poparty takim odczytaniem Judy 1:5 w Kodeksie Aleksandryjskim, Watykańskim, Wulgacie czy wersjach koptyjskich Nowego Testamentu.

James Snapp Jr po przeanalizowaniu możliwych wariantów pisze:

Lata temu też preferowałem odczytanie ΙΣ (Jezus – red.), ale po późniejszych rozważaniach ΚΣ (Kyrios – Pan – red.) wydaje się być tym oryginalnym. Twierdzę, że wczesny skryba uważał, że κύριος (Pan – red.) był zbyt niejednoznaczny (odnosi się do Ojca czy do Syna?) i pod wpływem do dostrzegania typologicznego wzoru preegzystującego Chrystusa w życiu Jozuego (co zostało wyrażone we wczesnym dziele – List Barnaby 12) zastąpił ΚΣ wariantem ΙΣ – ten sam rodzaj interpretacyjnej zmiany skryby, jak w P72 (najwcześniejszy manuskrypt Listu Judy, mający lekturę „Bóg Jezus” – red.). Byłoby również niecodzienne, gdyby Juda, pochodzący z tej samej rodziny co Jezus z Nazaretu, przyporządkował Jego czyny do czasów Mojżesza, posługując się formą „Jezus”.