Czy Bóg jest swoim własnym sługą? Ks. Izajasza 43:10 [komentarze]

Biblia Poznańska:

Moimi świadkami jesteście wy – mówi Jahwe – sługami moimi , których wybrałem, aby poznali i we mnie wierzyli, by zrozumieli, że  to Ja jestem ! Przede mną żaden Bóg nie powstał ani też po mnie żadnego nie będzie!

The New American Bible:

You are my witnesses – oracle of the LORD – my servant whom I have chosen To know and believe in me and understand that  I am he . Before me no god was formed, and after me there shall be none.

Przekład Ekumeniczny:

Wy jesteście Moimi świadkami – wyrocznia PANA – i  Moim sługą , których wybrałem, abyście poznali, wierzyli we Mnie, i zrozumieli, że to Ja jestem. Przede Mną nie istniał żaden bóg ani innego po Mnie nie będzie.

Ks. Izajasza 43:10: komentarze

To Ja jestem: co to właściwie oznacza

Niektórzy amerykańscy apologeci trynitarni zwracają uwagę, że tekst hebrajski, zazwyczaj oddawany przez polskie przekłady jako "to ja jestem", w oryginale brzmi: "אֲנִ֣י ה֔וּא" (ani hu), czyli "ja [jestem] nim". Co rzekomo miałoby wskazywać na identyfikację Boga ("ja jestem") ze sługą z tego samego wersetu. Innymi słowy: Bóg JHWH to posłany przez niego sługa Jezus Chrystus. Pomijając piętrzące się problemy stojące przed każdym, kto spróbowałby zrozumieć konstrukcję logiczną: "Bóg jest tą samą osobą, co jego sługa", czy ignorując na chwilę wariant ("mój sługa" czy moi słudzy"), zastanówmy się, co w ogóle oznacza deklaracja Boga: "אֲנִ֣י ה֔וּא" (ani hu).

Okazuje się, że cytowanie akurat tego fragmentu na poparcie twierdzenia, że Bóg identyfikuje się jako swój własny sługa (sic) świadczy o selektywności przy wyborze dowodów na poparcie swojej tezy. Bo tylko w tym wersecie istnieje możliwość, by skojarzyć hebrajskie "אֲנִ֣י ה֔וּא" (ani hu) z kimkolwiek innym poza samym Bogiem, na przykład z jego sługą.

Dla tłumaczy, którzy oddają ten werset na polski, sprawa jest jasna: Bóg mówi - "to Ja jestem", czyli podkreśla wszystko, co go przedstawia w oczach jego ludu, a mianowicie
* przymierze z Jego ludem (Izajasza 43:1:  Ten, który stworzył ciebie, Jakubie, i ukształtował cię, Izraelu: Nie bój się, bo cię odkupiłem, wezwałem po imieniu, należysz do Mnie!)
* czyny, które dokonał, by potwierdzić swoje przymierze z Izraelem ("wy jesteście moimi świadkami")
* fakt, że oprócz Niego nie istnieją inni bogowie ("Przede Mną nie istniał żaden bóg ani innego po Mnie nie będzie"). 

Jakkolwiek niezgrabnie mogą brzmieć próby dosłownego przełożenia wersetu, tłumacze rozumieją hebrajski sposób wyrażania myśli i oddają emfatyczną wypowiedź właśnie jako "to Ja jestem", a nie "ja jestem nim". Taki środek wyrazu jest często używany w stosunku do Boga:

Zobaczcie teraz, że Ja, Ja jestem (אֲנִי הוּא/ani hu) i oprócz Mnie nie ma boga. (Powtórzonego Prawa 32:39; P. Ekumeniczny; Cylkowa: " Ja, Ja Sam").

W tym przypadku wątpliwości nie ma: hebrajskiego "הוּא" (hu, czyli on) nie można przypisać już do innego słowa w zdaniu, bo Bóg stwierdza autorytatywnie, że "oprócz Mnie nie ma boga" (Izajasza 43:10 czyni to samo: "przede Mną nie istniał żaden bóg ani innego po Mnie nie będzie", co nie przeszkadza apologetom formułować rozmaitych tez).

Apologeci, mimo że cytują Izajasza 43:10 jako dowód na możliwy związek między JHWH a jego sługą, nie robią już tego z fragmentem dwa rozdziały wcześniej.

Kto to sprawił i uczynił? Kto wzywał pokolenia od początku? Ja, PAN – pierwszy i ostatni – ja sam (Izajasza 41:10)

I znów mamy "הוּא" (ani hu) tym razem przetłumaczone przez np. UBG jako "Ja sam". Nie ma wątpliwości, że nie ma mowy o kimkolwiek innym, a pytania poprzedzające mają charakter retoryczny. Z kolei parę rozdziałów dalej prorok pisze:

Izajasza 46:4
lecz aż do waszej starości Ja jestem taki sam i będę was dźwigał aż do lat sędziwych.
Ja stworzyłem i Ja noszę, Ja dźwigam i Ja ocalam!

Biblia Paulistów tym razem wyrażenie tłumaczy jako "Ja jestem taki sam". Jeden z komentarz biblijnych akcentuje m.in. ten aspekt charakteru Boga, kryjący się za powyższym wyrażeniem. J. Alec Motyer w swoim komentarzu Ks. Izajasza pisze:

"Ja jestem nim" może być po prostu odpowiedzią na pytanie "Kto...?", ale bardziej prawdopodobnie wyraża (...) swoją bezwarunkowe istnienie (Izajasza 48:12: Słuchaj mnie, Jakubie, i ty, Izraelu, którego powołałem! Ja to jestem, Ja pierwszy i Ja ostatni), podczas gdy inni żyją z Jego woli i pozwolenia ¹.

Czytaj więcej: Jedność Boga

Przypisy