Egipski opis stworzenia

Analizując biblijny opis stworzenia, warto sięgnąć po inne tego typu teksty, aby móc ocenić, na ile hebrajski tekst jest zależny od innych, a na ile stanowi polemikę z wierzeniami ościennych narodów.

Egipski opis stworzenia: bóg Atum

Lexham Bible Dictionary podaje:

Starożytni Egipcjanie posiadali liczne historie o stworzeniu. W starym i popularnym micie o stworzeniu z Heliopolis bóg Atum jest stwórcą. Wg relacji Atum stoi na szczycie pradawnego wzgórza, kiedy to w aseksualny sposób stwarza dwa bóstwa: Szu (mężczyzna) i Tefnut (wilgoć, kobieta), poprzez wytryśnięcie nasienia bądź wyplucie ich. Następnie Szu i Tefnut wspólnie poczną Geb i Nut. Na koniec, rodzą się Ozyrys, Izyda, Neftys i Set, którzy to tworzą Enneadę – grupę dziewięciu wielkich bogów.

Egipski opis stworzenia: bóg Ptah 

Podobnego opisu stworzenia nie znajdziemy w Biblii. Natomiast bliżej do tekstu biblijnego jest kosmologii rodem z Memfis (kult boga Ptaha w tamtejszej świątyni). Informacje czerpiemy z inskrypcji na kamieniu Szabaka. Podobnie zacytujmy Lexham Bible Dictionary:

W teologii memfijskiej, bóg-stwórca Ptah wykorzystuje swoje serce („myśl”), by zaplanować stworzenie, oraz swój język („nakaz”), by poprzez mowę stworzyć świat – pozorna forma stworzenia z niczego. Ptah działa na jednolitą pierwotną monadę, by stworzyć Enneadę oraz resztę świata zgodną z własną postacią i obrazem. (…) James Allen podsumowuje: „wszystkie stworzone rzeczy – reprezentowane łącznie przez koncepcję Enneady – są pośrednikami, przez które koncepcja twórcy i nakaz znajdują przełożenie na rzeczywistość materialną. 1

Pozostając przy temacie teologii (bądź kosmologii memfijskiej), zacytujmy inskrypcję, mówiącą o bogu Ptahu – stworzycielu:

Tak powiedziano o Ptahu: „Ten, który stworzył wszystko i stworzył bogów”. I jest on Ta-tenen (pierwotnym materiałem), który zrodził bogów i z którego wyszło wszystko: żywność, zapasy, boskie ofiary, wszystkie dobre rzeczy. Dlatego uznaje się, że jest on najpotężniejszym z bogów…. On urodził bogów, założył miasta, założył nomy 2, umieścił bogów w ich świątyniach, ustalił ich ofiary, założył ich świątynie, stworzył ich ciała według ich życzeń… 3

Co na pewno odróżnia opis egipski stworzenia, to fakt, że Ptah stwarza innych bogów, w teologii autora Księgi Rodzaju nie ma na nich miejsce. Są też podobieństwa: w innym miejscu czytamy, że Ptah, po dokonaniu stworzenia, odpoczywa – tak jak czyni to JHWH, ale również bogowie mezopotamscy 4. Jednak jak dodają autorzy, „w teologii Izraela Bóg nie potrzebuje odpoczynku od kosmicznych lub ludzkich „zakłóceń”, lecz pragnie przebywać w miejscu swego „odpocznienia” (zob. szczególnie Ps 132:7-8; Psalm 132:13-14).

Egipski opis stworzenia: Instrukcji dla króla Merikare

Inne podobieństwo do tekstu biblijnego zawiera „Instrukcji dla króla Merikare”. Wg tego tekstu ludzkość zostaje stworzona jako posiadająca wizerunek Boga, To co odróżnia, to fakt, że ludzie wyszli wprost z ciała boga (wg opisu biblijnego kobieta zostaje utworzona z boku mężczyzny) 5

Zobacz także: biblijny opis stworzenia z Księgi Rodzaju 1

Memfijska triada na barce słonecznej, w jej skład wchodzą Ptah, Sechmet i Nefertem (CC BY-SA 4.0) / artykuł: Egipski opis stworzenia

Memfijska triada na barce słonecznej, w jej skład wchodzą Ptah, Sechmet i Nefertem (CC BY-SA 4.0) / artykuł: Egipski opis stworzenia

Przypisy

 

  1. Wesley Crouser, “Cosmology,” red. John D. Barry et al., The Lexham Bible Dictionary (Bellingham, WA: Lexham Press, 2016).
  2. jednostka terytorialno-administracyjna kraju
  3. Jason Radine; artykuł „The Torah Begins with Creation to Defend Israel’s Right to the Land?” (theTorah.com)
  4. Biblia Jerozolimska; komentarz do Ks. Rodzaju 2:1-3
  5. The IVP Bible Background Commentary. Old Testament; s. 29
Tagi