Dlaczego cztery kobiety w genealogii Jezusa. Ewangelia Mateusza 1:3 [komentarze]

Ewangelia Mateusza 1:3: komentarze (Dlaczego cztery kobiety w genealogii Jezusa)

Wstydliwe historie odpowiedzią na zarzuty?

Obecność Tamar (jej historia jest opisania w Ks. Rodzaju 38:6-30), podobnie jak nierządnicy Rahab z przygotowanego na zgładzenie Jerycha, Rut Moabitki (Mateusza 1:5) i nie wymienionej z imienia Batszeby (Mateusza 1:6 - przedstawiona jako żona Uriasza), budzi zdziwienie, bo przypadek każdej z nich wiąże się ze wstydliwymi historiami o podłożu seksualnym (Tamar i Batszeba) oraz małżeństwami z pogankami (podkreślona narodowość Rut i nierządnicy Rahab).

Dlaczego Mateusz zdecydował się na umieszczenie każdej z tych kobiet, mimo że ludzki rozsądek nakazywał, by "wybielić" genealogię Chrystusa? Powodów mogło być kilka. Zacznijmy od interesującej hipotezy.

Być może w czasach Jezusa, zarzucano mu, że urodził się ze związku pozamałżeńskiego Marii. Faryzeusze w rozmowie z nim mówili:

Myśmy się nie urodzili z nierządu (Jana 8:41)

Narodziny, które relacjonuje Łukasz i Mateusz (Mateusza 1:18: "okazało się, że jest brzemienna z Ducha Świętego"), mogły prowadzić do oskarżeń pod adresem Marii o niemoralne prowadzenie się. Czy Ewangelista chciał przez ukazanie tych właśnie kobiet w genealogii z królem Dawidem pokazać, że wszyscy ci, którzy szczycą się swym pochodzeniem, muszą pamiętać, że w królewskiej linii dochodziło do takich historii jak z Tamar czy Batszebą? Przypominałoby to historię z cudzołożną kobietą przyprowadzoną do Chrystusa. Za sprawą jego słów faryzeusze zostali przywołani do tablicy:

Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci w nią kamieniem. (...) A gdy oni to usłyszeli, będąc przekonani przez sumienie, odchodzili jeden po drugim, począwszy od starszych aż do ostatnich. (Jana 8:7; Jana 8:9)

Fares i Zara, czyli Bóg działa wbrew zamysłom ludzi

Fares i Zara - zostają wymieni obydwaj, choć linia była kontynuowana za sprawą Faresa. Fakt, że imię Zary nie zostaje pominięte może dziwić - przecież Ewangelista opuścił tak wiele innych imion... Jednak wydaje się, że mamy do czynienia ze wzorcem pism hebrajskich: Bóg działa nie przez wysoko urodzonych, z którymi ludzie wiążą wysokie oczekiwania (Zara był pierworodnym; Rodzaju 38:28: "wówczas położna przywiązała nitkę czerwoną do jego ręki"), ale przez tych, których życie nie predestynuje do wiodącej roli (Fares jako "ten drugi"; Rodzaju 38:29: "Jakżeś ty sobie utorował drogę? — zawołała położna"). Jednak to Fares okazuje się być tym, który przedłuża linię królewską.

Fares, jak i Zara, zostali zrodzeni ze związku Tamar z ojcem jej zmarłego męża, Judą. Juda, nieświadom, że on jest ojcem, wyrokuje:

 Twoja synowa Tamar stała się nierządnicą i oto jest brzemienna z nierządu. Wtedy Juda powiedział: Wyprowadźcie ją i niech będzie spalona. (Rodzaju 38:24)

Tymczasem Prawo mówiło:

Żaden bękart nie wejdzie do zgromadzenia PANA; nawet jego dziesiąte pokolenie nie wejdzie do zgromadzenia PANA (Powtórzonego Prawa 23:2)

Kto był 10. pokoleniem, licząc od Faresa? Salomon, syn Dawida. Tak więc, wszyscy współcześni Ewangeliście wysuwający (niesłuszne) oskarżenia w stosunku do Chrystusa, powinni pójść za przykładem faryzeuszy z Ew. Jana 8...

Poganie i Boża łaska

Można spojrzeć też na historię czterech kobiet (Tamar, Rahab, Rut, Batszeba) z innej perspektywy. Wszystkie były pogankami - Rahab i (prawdopodobnie) Tamar ¹ były Kananejkami, Batszeba jest przedstawiana jako żona Hetyty, Rut była Moabitką (Moabici wręcz nie mieli prawa wejść do zgromadzenia PANA (Powtórzonego Prawa 23:3; werset dalej niż powyżej cytowany zakaz dla dzieci z nieprawego łoża; biblijne pochodzenie samych Moabitów jest opisane jako "z nierządu" - Rodzaju 19:36-37). Dodatkowo zgodnie z Prawem, nie tylko wspomniana Tamar zasługiwała na śmierć, ale również Batszeba. Z kolei Rahab prawdopodobnie zginęłaby podczas najazdu Izraelitów na Jerycho.

Cztery kobiety, które czekała niechybna śmierć, jak inni poganie, którzy z powodu samego urodzenia nie mieli nadziei na zbawienie. Efezjan 2:12 opisuje tak stan takich ludzi:

Byliście w tamtym czasie bez Chrystusa, obcy względem społeczności Izraela i obcy przymierzom obietnicy,  niemający nadziei  i bez Boga na świecie

Jednak za sprawą Bożej niezgłębionej łaski (Rzymian 11:33: "jak nie do zbadania są Jego wyroki i niezbadane Jego drogi") poganie zyskali szansę bycia wszczepionym w drzewko oliwne Izraela. Cztery kobiety obrazują oblubienicę Chrystusa, która "została poślubiona jednemu mężowi - Chrystusowi jako czysta dziewica" (2 Koryntian 11:2). Paweł pisał do dalekiego od Izraela zboru w Koryncie - poganie, w tym ci w Koryncie, dzięki niezgłębionej łasce stali się czyści w Bożych oczach.

Działanie Ducha Świętego

Inne wyjaśnienie może leżeć w tle kulturowym. Teksty z okresu post-biblijnego (targumy i midrasze) oraz jeszcze późniejsze sugerują, że udział w każdej z historii tych kobiet aktywną rolę odgrywał Duch Święty. Na przykład jeden z midraszy tak opisuje historię Rut:

Duch Święty spoczął na Rachab, zanim Izraelici przybyli do Ziemi Obiecanej

Mateusz, znający historie będące w obiegu ustnym, mógł więc w ten sposób podkreślać, że Maria była kolejną kobietą, w której historii doszło do aktywnego Bożego działania. Do tego posmak skandalu (opisany powyżej), bo żadna z kobiet (Sara, Rebeka i Rachela), w przypadku której też można dopatrywać się Bożego działania, nie była antybohaterką w oczach współczesnych, jak choćby Tamar czy Batszeba. Kobieta w ciąży, która dopiero miała poślubić swojego męża, jak Maria, mogła wywołać nie lada skandal. ²

Cztery kobiety - symboliczna liczba?

Na kartach Starego Testamentu spotykamy cztery prorokinie - Miriam, Debora, Hulda, Noadia. Czy Mateusz wybierając cztery kobiety, chciał w ten sposób podkreślić ich wyjątkową rolę?

Tak, jak niewspomniana z imienia Batszeba, inne czwórki osób ze Starego Testamentu również wykazują się pewną nieregularnością co do czwartej osoby:

* cztery osoby rozmawiające z Hiobem (trzej przyjaciele i Elihu)
* cztery postaci skute łańcuchami z brązu (Samson - Sędziów 16:21; Joakim - 2 Kronik 36:6; Sedekiasz - 2 Królewska 25:7, Jeremiasza 52:11, Jeremiasza 39:7; Manasses - 2 Kronik 33:11 - jako jedyny został uwolniony)
* czterech w piecu w Ks. Daniela (Szadrak, Meszak, Abed-Nego i posłany Syn Boży)

Pozostałe słynne czwórki to:
* czwórka dzieci Lamecha
* imiona czterech postaci zostały zmienione (Abram - Abraham, Saraj - Sara, Jakub - Izrael, Paszchur - Magormissabib)
* czwórka z Ks. Daniela (Daniel, Szadrak, Meszak, Abed-Nego)
* czterej królowie w Ks. Daniela (Nebuchadnezzar, Belszazzar, Dariusz, Cyrus) ³