Czy biblijni patriarchowie żyli kilkaset lat

Literalne traktowanie wieku patriarchów wymienianych w księdze Rodzaju nastręcza wielu trudności. W poniższym tekście zwrócimy uwagę na kilka paradoksów, które pokazują, że podawany wiek pełnił raczej raczej rolę teologiczną niż literalną.

Czy biblijni patriarchowie żyli kilkaset lat? Przypadek Abrahama i jego przodków

Śmierć Abrahama została opisana w następujący sposób:

I zachorował Abraham i umarł w szczęśliwej starości, już stary i syt [życia], i został dołączony do swych przodków [Rodzaju 25:8]

To pierwsza osoba opisana w Biblii jako syta swoich lat. Tymczasem, mimo takiego podkreślenia wieku, narracja biblijna, jeśli wziąć ją dosłownie, wskazuje, że żył jeszcze odległy przodek Abrahama – Heber, mając wtedy 464 lata (Rodzaju 11:14-17). Podobnie przy życiu pozostawał wówczas inny jego przodek – Szelach, wraz ze swoim dziadkiem Szemem (Rodzaju 11:10-14).

Tymczasem sama Biblia wyraźnie wskazuje, że nie mogli już raczej żyć. O patriarchach urodzonych w czasach Noego czytamy:

 […] Wasi ojcowie, Terach, ojciec Abrahama i Nachora, mieszkali dawno temu za Rzeką i tam służyli innym bogom [Jozuego 24:2]

(14) […] Usuńcie bogów, którym służyli wasi ojcowie za Rzeką i w Egipcie.
Służcie jedynie PANU.
(15) A jeślibyście uznali za niesłuszne służyć PANU, to wybierzcie dziś sobie, komu chcecie służyć: czy bogom, którym służyli wasi ojcowie za Rzeką, czy bogom amoryckim, w których ziemi mieszkacie — ja i mój dom będziemy służyli PANU. [Jozuego 24:14-15]

Widzimy użyty czas przeszły i podkreślenie dawno temu (מעולם – forma עוֹלָם – olam – dawno temu, w dawnych czasach). Dodatkowo jest wzmianka o służeniu obcym bogom, co nie mogło mieć miejsca później po Potopie.

W Biblii brak wzmianek o relacjach między poszczególnymi postaciami a ich dziadkami (poza Jakubem błogosławiącym synów Józefa). Tymczasem zgodnie z ówczesną kulturą należała im się cześć jako najstarszym w rodzie, co zresztą widać przy wspomnianym błogosławieństwie. Nie ma np. wzmianki o Hewerze, mimo że formował się naród, którego nazwa wywodziła się od jego imienia (Hebrajczycy).

Czy biblijni patriarchowie żyli kilkaset lat? Wiele mówiąca reakcja Sary i Abrahama

Przeczytajmy raz jeszcze reakcję Abrahama na wieść, że w późnym wieku urodzi mu się syn.

Abraham, upadłszy na twarz, roześmiał się; pomyślał sobie bowiem: Czyż człowiekowi stuletniemu może się urodzić syn? Albo czy dziewięćdziesięcioletnia Sara może zostać matką? [Rodzaju 17:17]

Wcześniej byli opisani jako osoby w podeszłym wieku:

Abraham i Sara byli w bardzo podeszłym wieku.
Toteż Sara nie miewała przypadłości właściwej kobietom. [Rodzaju 18:11]

Dlatego Sara była rozbawiona tym, że w tak późnym wieku może w ogóle począć dziecko [Rodzaju 18:13]. Jednak Bóg spełnił swoją obietnicę: stał się cud i Sara porodziła syna, ale samo imię Izaak zawiera czasownik – צָחַק (cachak), czyli śmiać się, na pamiątkę reakcji Sary.

Tymczasem czy Abraham (i Sara) powinien tak zareagować, jeśli jego życiorys wyglądał literalnie tak, jak podaje Biblia? Wiemy z relacji Pisma, że Terach począł go, kiedy miał 130 lat (Rodzaju 11:32, Rodzaju 12:4, Dzieje 7:4), tymczasem jego narodziny nie są opisane jako cud. Ben Stanhope odnotowuje:

Tak naprawdę, nie tylko jego ojciec, ale również wnuk Abrahama – Jakub, spłodził wiele dzieci w wieku od 84 do 104 lat (to obliczenie jest wywiedzione z informacji, że Beniamin urodził się po wydarzeniach z Diną w roli głównej w Szechem (Rodzaju 34:16-20)

Jednak jedynie w przypadku narodzin syna Abrahama i Sary Biblia opisuje wydarzenie w charakterze cudu, mimo że nad innymi danymi o wieku przechodzi do porządku dziennego. Tymczasem np. równie niezwykłym wydarzeniem mogło być to, że Jakub został ojcem dopiero w wieku 84 lat i do 105. roku życia urodziło mu 12 dzieci.

Czy biblijni patriarchowie żyli kilkaset lat? Uwarunkowania kulturowe

Tymczasem w regionie Starożytnego Bliskiego Wschodu kobiety rodziły najczęściej w wieku między 14 a 20 lat, a mężczyźni zostawali ojcami między 26 a 32 rokiem życia (tak było np. w Mezopotamii – Martha T. Roth, “Age at Marriage and the Household: A Study of Neo-Babylonian and Neo-Assyrian Forms,” Comparative Studies in Society and History 29.4 [1987], 747).

Czy biblijni patriarchowie żyli kilkaset lat? Izaak i 43-letnia luka w życiorysie

Spójrzmy na kolejny przykład z samej Biblii: błogosławieństwo Jakuba i Ezawa przez Izaaka, który jest bliski śmierci. Mówi on:

Oto zestarzałem się i nie znam dnia mojej śmierci [Rodzaju 27:2] […] z serca ci pobłogosławię, zanim umrę. [Rodzaju 27:4]

Ezaw potwierdza niechybną śmierć ojca:

Ezaw postanowił, że gdy nadejdą dni żałoby po śmierci ojca, zabije swego brata, Jakuba [Rodzaju 27:41].

Cała historia oparta jest na fakcie, że Izaak był tak stary, że nie mógł właściwie zidentyfikować swoich synów. Zgodnie z chronologią, miał wtedy 137 lat. Jednak wg Rodzaju 35:28-29 zmarł dopiero 43 lata później – w wieku 180 lat, co pokazuje, że wiek podawany w samych chronologiach wydaje się nie do końca być zbieżny z danymi faktycznymi.

Czy biblijni patriarchowie żyli kilkaset lat? Teologia zamiast faktów

Widzimy więc, że w samym tekście istnieją liczne przesłanki, które wskazują, że wieku patriarchów nie należy odczytywać dosłownie. Prawdopodobnie liczby miały znaczenie teologiczne. Taką interpretacją zajmiemy się w kolejnym tekście.

źródło: Ben Stanhope, (Mis)Interpreting Genesis: How the Creation Museum Misunderstands the Ancient Near Eastern Context of the Bible [Scarab Press, 2020]