Czy Jana 8:58 „Zanim był Abraham, ja jestem” należy odczytywać dosłownie?

Fragment książki „Doktryna Trójcy. Rana Zadana Sobie Przez Chrześcijaństwo” autorstwa Anthony’ego F. Buzzarda i Charlesa F. Huntinga na temat słów Pana Jezusa, które mają poważne implikacje teologiczne: „Zanim był Abraham – ja jestem”.

„Zanim był Abraham – ja jestem” – fragment książki

Komentatorzy Ewangelii Jana zwracają uwagę na pewną niejednoznaczność mów Jezusa, co szczególnie widać na przykładzie wrogiego mu żydowskiego audytorium, które nie potrafiło zrozumieć, co miał on na myśli. Ortodoksi często zapalają się, biorąc stronę Żydów w ich opiniach przeciwnych Jezusowi. Żydzi – nalegają oni – rozumieli, że Jezus twierdził, że jest Bogiem. Dlatego musi nim być. Jednak wrodzy Jezusowi żydowscy słuchacze, nie są dobrymi przewodnikami, by zrozumieć intencje Chrystusa.

Widzieliśmy już, że Jezus musiał korygować błędne zrozumienie Żydów, jakoby twierdził on, że jest Bogiem. Mówił on tylko, że jest Synem Bożym, co zalicza go do klasy istot ludzkich, a nie Boskich. W Jana 8:58 istnieje interesująca gramatyczna dwuznaczność, która czyni możliwym całkowicie inne przetłumaczenie tego wersetu.

Powszechne oddanie tego jako : „Zanim Abraham stał się, Ja jestem”, nie jest jedynym sposobem oddania tego greckiego zdania. Jest elementarnym faktem lingwistycznym, że znaczenie greckiego aorystu w bezokoliczniku zależy od kontekstu, w jakim występuje. Może on się odnosić do wydarzeń przyszłych bądź przeszłych. Tak, więc Mateusz pisze o przyszłym wydarzeniu: „zanim kur zapieje” (Mateusza 26:34; spójnik czasu, „zanim” + aoryst w bezokoliczniku). Jednak wcześniej w tej samej Ewangelii mamy tę samą formę odnoszącą się do przeszłości: „zanim się zeszli” (Mateusza 1:18; spójnik czasu + aoryst w bezokoliczniku).

W Ewangelii Jana znajdujemy ją znowu w odniesieniu do przyszłości: „Panie, wstąp, zanim umrze dziecię moje” (Jana 4:49; spójnik czasu + aoryst w bezokoliczniku); „powiedziałem wam, zanim się to stanie” (Jana 14:29; spójnik czasu + aoryst w bezokoliczniku).

Powstaje pytanie, jak powinniśmy właściwie oddać Jana 8:58? Czy Jezus powiedział:

„Zanim Abraham stał się, [tzn. narodził], Ja jestem [nim]”

czy:

„Zanim Abraham stanie się [tzn. powróci do życia w czasie zmartwychwstania], Ja jestem”?

Może być tak, że ortodoksja błędnie odczytuje ten werset, jako dowód preegzystencji Chrystusa. Tylko kilka wersetów wcześniej Jezus nawiązywał do zmartwychwstania, przez które ci, którzy idą za nim otrzymają życie wieczne (Jana 8:51).

Żydzi zarzucili mu, że to czyni go wyższym od Abrahama, który był w tym czasie martwy. Jezus potwierdził ich opinię wykazując, że Abraham faktycznie wyglądał dnia Mesjasza. Żydzi błędnie wywnioskowali z tego, że uważał on się za współczesnego Abrahamowi („Abrahama widziałeś?”; Jana 8:53, Jana 8:56, Jana 8:57). Jest możliwe, że Jezus odparował im zdumiewającym twierdzeniem, że poprzedzi Abrahama w zmartwychwstaniu. Zanim Abraham uzyska nieśmiertelność w czasie zmartwychwstania, Jezus już będzie żywy i nieśmiertelny. To w pełni usprawiedliwia twierdzenie wyższości nad Abrahamem. Takie użycie wyrażenia „stanie się” (aoryst w bezokoliczniku ginomai) w znaczeniu zmartwychwstania, możemy znaleźć w Septuagincie w Hioba 14:14: „Będę oczekiwał, aż stanę się ponownie”.

Podsumowując, jeżeli tekst ten czytany jest tak, jak powszechnie się go tłumaczy, Jezus twierdzi w nim, że jest Mesjaszem wyznaczonym do tego od wieczności. Może on także stwierdzać swoją wyższość nad Abrahamem w innym sensie. Abraham przewidział triumf Mesjasza. Jezus rzeczywiście będzie cieszył się wiecznym życiem, jako zmartwychwstały Zbawiciel, na długo przed tym, nim Abraham na powrót pojawi się w przyszłym zmartwychwstaniu.

„Zanim był Abraham – ja jestem”: inni autorzy o kontrowersyjnym fragmencie

Wcześniej autorzy cytują m.in. G. H. Gilberta na temat Jana 8:58:

Jako potwierdzenie tej interpretacji cytujemy, co G. H. Gilbert mówi na temat Jana 8:58: Jezus podkreślał swoje Mesjańskie roszczenia. Nie mówił on, że zanim Abraham się narodził istniał logos; powiedział on „Ja jestem”. Tym, który mówi jest Jezus Mesjasz, Jezus człowiek, którego Ojciec poświęcił i posłał, by wykonał mesjańskie dzieło. Dosłownie zdanie wcześniej, mówił on o „moim dniu”, który oglądał Abraham (Jana 8:56), przez który musimy rozumieć historyczne pojawienie się Jezusa jako Mesjasza. Abraham faktycznie zobaczył je w Bożej obietnicy nasienia (Rodzaju 12:3; Rodzaju 15:4-5) i powitał je z dala (Hebrajczyków 11:13). I teraz to właśnie ten, który doskonale rozumie tę odległą wizję Abrahama, jest tym, który mówi: „Zanim Abraham się narodził, Ja jestem”.

Jezus, dlatego wydaje się potwierdzać, że jego historyczna mesjańska osoba istniała, zanim Abraham się narodził. Jeśli to jest prawdą, wtedy jej istnienie przed Abrahamem musi być rozumiane, jako odnoszące się do sfery idei [The Revelation of Jesus, A Study of the Primary Sources of Christianity, s. 214, 215].

W przypisie do tego fragmentu autorzy dodają:

Edwin Freed w “Ego Eimi in John 8:24 in the Light of Its Context and Jewish Messianic Belief” również podnosi tę kwestię, że stwierdzenia Jezusa zawierające ego eimi muszą odnosić się do jego mesjaństwa (Journal of Theological Studies 33 (1982): 163-167).

Por. także Barret, Essays on John (London: SPCK, 1982), 71: “Ego eimi Jezusa nie są stwierdzeniami boskości; Jan posiada inne sposoby, zarówno bardziej wyraźne jak i bardziej ostrożne, by wyrazić takie stwierdzenie”.

cała książka jest dostępna za darmo na stronie Focus on the Kingdom