Jozue – kluczowa postać dla zrozumienia dziejów Izraela. Księga Jozuego 1:1 [komentarze]

UBG:

Po śmierci Mojżesza, sługi PANA, powiedział PAN do Jozuego, syna Nuna, sługi Mojżesza

B. Poznańska:

Po śmierci Mojżesza, sługi Jahwe, przemówił Jahwe do Jozuego, syna Nuna, pomocnika Mojżesza, tymi słowy:

Księga Jozuego 1:1: komentarze

Jozue - następca Mojżesza

Mojżesz błogosławi Jozuego przed arcykapłanem (akwarela około 1896-1902 autorstwa Jamesa Tissota) / wolna domena / Liczb 27:22

To Jozue ma zastąpić Mojżesza w roli tego, który stanie na czele narodu i to on wejdzie do Ziemi Obiecanej. Takie zastępstwo to stały motyw biblijny:

• Jakub zastępuje Ezawa
• Izaak Iszmaela
• Jozue Mojżesza

Stąd też akcentowana przez wczesne chrześcijaństwo zastępstwo judaizmu przez wierzących w Chrystusa.

Pozycja Jozuego mogła wynikać z proroctwa, które później wypełniło się w Chrystusie:

Wzbudzę im proroka spośród ich braci, takiego jak ty. Włożę moje słowa w jego usta i będzie mówił do nich wszystko, co mu rozkażę. (Powtórzonego Prawa 18:18)

Jozue, tak jak Mojżesz, przekazywał ludowi słowa PANA, np. (Jozuego 4:8; Jozuego 4:10; Jozuego 4:17):

Adam a Izrael

To otwiera furtkę do podobieństw na poziomie typologii między Jozuem a Jezusem (w języku hebrajskim noszą to samo imię), obaj wprowadzający naród do Ziemi Obiecanej. Jednak to, co rzucało się w oczy Izraelicie, znającemu narrację o stworzeniu, to podobieństwo między Izraelem a pierwszym człowiekiem - Adamem. Kilka analogii:

Jozue - imię

Teoforyczne imię "Jozue", a właściwie "Jeszua" (יְהוֹשׁוּעַ), dosłownie oznaczające "Jahwe to wybawienie", oparte jest na hebrajskim "jasza", podobnie jak Izajasz, Ozeasz (oprócz proroka, którego imię nosi jedna z biblijnych ksiąg, to także pierwotne imię Jozuego -> Liczb 13:8, 16, zmienione w podobny sposób jak w przypadku Abrama i Saraj - Rodzaju 17:5-15).

Mojżesz jako sługa JHWH

Mojżesz aż pięciokrotnie nazywany jest sługą w rozdziale 1. (Jozuego 1:1; Jozuego 1:2; Jozuego 1:7; Jozuego 1:13; Jozuego 1:15). Spełniał tym samym rolę wiernego sługi w całym domu PANA (Hebrajczyków 3:5).

To zaszczytne miano nosili też np. Abraham (Rodzaju 26:24), Kaleb (Liczb 14:14), Dawid (2 Samuela 3:18), Hiob (Hioba 1:18); Izajasz (Izajasza 20:3), czy w końcu Chrystus - Dzieje 3:13; BT V: "Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba, Bóg ojców naszych wsławił Sługę swego, Jezusa (...).

• miejsca gdzie Mojżesz nazywany jest sługą JHWH: Powtórzonego Prawa 34:5; Jozuego 8:31; ; Jozuego 1:1, Jozuego 1:13, Jozuego 1:15; Jozuego 8:33; Jozuego 11:12; Jozuego 12:6; Jozuego 13:8; Jozuego 14:7; Jozuego 18:7; Jozuego 22:2; Jozuego 22:4-5; 2 Królewska 17:12; 2 Kronik 1:3; 2 Kronik 24:6).
• Mojżesz jako "sługa Boga": 1 Kronik 6:49; 2 Kronik 24:9; Nehemiasza 10:29; Daniela 9:11
• Mojżesz jako "Jego sługa": Wyjścia 14:31; Jozuego 9:24; Jozuego 11:15; 1 Królewska 8:56; Psalm 105:26
• Mojżesz jako "mój sługa": Liczb 12:7-8; Jozuego 1:2; Jozuego 1:7; 2 Królewska 21:8; Malachiasza 4:4
• Mojżesz jako Twój sługa: Wyjścia 4:10; Liczb 11:11; 1 Królewska 8:53; Nehemiasza 1:7-8; Nehemiasza 9:14

Podsumowując, "sługa" to najczęściej używany tytuł w stosunku do Mojżesza. Jest on również używany w stosunku do całego Izraela jako zbiorowości (liczne wersety w Ks. Izajasza, ale także np. Psalm 136:22; paralelnie w stosunku do Izraela w 1 Królewskiej 8:36). Nie ma więc sprzeczności, że sługą PANA może być kolektywnie nazwany cały Izrael (np. Izajasza 41:8), jak i jego przedstawiciel - Mesjasz (Izajasza 53:11). Tak jak Mojżesz, Chrystus jest pośrednikiem Przymierza z Bogiem.

Słowo "sługa" nie jest używane pejoratywnie - występuje np. w zestawieniu ze słowem kapłan (Izajasza 61:6: nazywać was będą kapłanami Jahwe, sługami Boga naszego).

Sam Jozue nazywany jest jedynie raz "sługą JHWH" - dopiero w momencie swojej śmierci (Jozuego 24:29), co stanowi czytelny kontrast z Mojżeszem (14 razy noszącym ten tytuł między Jozuego 1:1 a Jozuego 22:5).

"Po śmierci..."

Wbrew pozorom, występujące w wersecie Jozuego 1:1 to rzadko spotykane wyrażenie w Biblii hebrajskiej. Jak zauważa Nahum Sarna, występuje ono w kontekście śmierci Abrahama (Rodzaju 25:8), Mojżesza (Jozuego 1:1), Jozuego (Sędziów 1:1) i Saula (2 Samuela 1:1). Uczony zauważa, że wyrażenie służy podkreśleniu, iż "osiągnięty został historyczny punkt zwrotny; pewna era dobiegła końca, ale zapewniona została ciągłość przywództwa". ².