Wąż – symbolika. Starożytność i polemiki biblijne

Wąż – symbolika

Wąż – symbolika: historia z Edenu

„Wtedy wąż oznajmił kobiecie: Na pewno nie umrzecie (Rodzaju 3:4)”. Element narracji w Ogrodzie Eden niesie również za sobą potężny ładunek kontrkulturowy – wąż na starożytnym Bliskim Wschodzie uchodził za symbol nieśmiertelności. Innymi słowy – Ewa zostaje skonfrontowana z obiegową prawdą: słyszy zapewnienie z możliwie najbardziej wiarygodnego źródła, że śmierć jest niemożliwa (tak jak obecnie stykamy się z wieloma opiniami, które są uwarunkowane przez kulturę w jakiej żyjemy, i uchodzą za pewnik).

Wiara w nieśmiertelność narodów sąsiednich Izraelitów zostaje sfalsyfikowana: Adam umiera, mimo sięgnięcia po owoc.

wszystkich dni, które żył Adam, było dziewięćset trzydzieści lat i umarł (Rodzaju 5:5)

zgodnie z zapewnieniem Boga (Rodzaju 2:17:  Ale z drzewa poznania dobra i zła jeść nie będziesz, bo tego dnia, kiedy zjesz z niego, na pewno umrzesz).

Dzięki popularnej historii w Księdze Rodzaju Izraelici dowiadują się, że popularne legendy nie są prawdziwe. Poniżej więcej o wężu jako symbolu nieśmiertelności na starożytnym Bliskim Wschodzie – poniżej fragment książki Bena Stanhope’a.

Wąż – symbolika: starożytny Bliski Wschód

Nehebkau – egipski bóg zaświatów / tekst: Wąż – symbolika. Starożytność i polemiki biblijne

Klasyczny przykład zrzucania skóry przez węża reprezentującego nieśmiertelność na Bliskim Wschodzie można znaleźć w Eposie o Gilgameszu (Tablica XI), w którym bohater podróżuje na krańce ziemi, aby odnaleźć mityczną roślinę, która rzekomo zapewnia odnowienie młodości. W drodze do domu Gilgamesz zatrzymuje się, aby odbyć kąpiel, a tymczasem wąż kradnie roślinę, zrzucając za sobą skórę jako symbol nowo uzyskanej rewitalizacji. (…) w legendzie o Adapie Ningiszzida, bóg-wąż, oferuje Adapie pokarm nieśmiertelności.

Wspólny semicki rdzeń oznaczający węża (hawwa) został powiązany także z tym samym rdzeniem oznaczającym „życie”, a Euzebiusz informuje, że Fenicjanie i Egipcjanie wiązali węża z niekończącą się odnową.

(…) „Wąż ze względu na zarzucaną skórę, stał się symbolem przetrwania po śmierci, jak w rozdziale 87 Księgu Umarłych” (staroegipski zbiór dokumentów o przejściu do raju – red.).

Nawet w czasach współczesnych wciąż używamy kaduceusza – dwóch węży splecionych na palu – jako symbolu uzdrawiania (tj. odmładzania). Kaduceusza można znaleźć także na mezopotamskich amuletach i pieczęciach, a później trafił on do Greków – to starożytna bliskowschodnia tradycja symboliczna, która zdaje się łączyć z miedzianym wężem – serafem Mojżesza (Liczb 21).

Ben Stanhope, „(Mis)representing Genesis. How the Creation Museum misunderstands the Ancient Near Eastern Context of the Bible”, Scarab Press; 202o r.

Wąż – symbolika: miedziany wąż Mojżesza

Wymieniony pod koniec miedziany wąż (Liczb 21:9: I zrobił Mojżesz miedzianego węża, i osadził go na drzewcu. A jeśli wąż ukąsił człowieka, a ten spojrzał na miedzianego węża, pozostawał przy życiu) może pełnić podobną rolę. Bóg wykorzystuje symbol węża, który w oczach ludu wychodzącego ze wspomnianego powyżej Egiptu uchodzi za symbol uzdrowienia, i w ten sposób dokonuje uzdrowienia (podobnie Chrystus, dokonując uzdrowienia dodaje: „Twoje grzechy są ci przebaczone” (Mateusza 9:2); mimo że grzechy nie powodują choroby, Jezus łączy uzdrowienie z odpuszczeniem grzechów, co dla wierzącego w korelację obu kwestii człowieka miało niebagatelne znaczenie).

Wąż w Biblii zyskuje negatywne znaczenie (Rodzaju 3:15), a ukrzyżowanie (czy mówiąc językiem symboli „wywyższenie Syna człowieczego -> por. Jana 3:14: A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak musi być wywyższony Syn Człowieczy) porównane jest z walką z grzechem (2 Koryntian 5:21: on tego, który nie znał grzechu, za nas grzechem uczynił, abyśmy się my stali sprawiedliwością Bożą w nim). Autorzy biblijni posługują się motywach kulturowych okolicznych narodów, ale nie akceptują ich, jedynie z wyczuciem grają na symbolach.

Zobacz także: Szatan w ogrodzie Eden? Demitologizacja