Chanuka i cud Chanukowy – historia tradycji judaizmu

Rzekomy cud tak zostaje opisany przez m.in. serwis Chabad.org. Kiedy świątynia w Jerozolimie zostaje odzyskana z rąk Greków, Żydzi orientują się, że pozostawiona oliwa „była skażona przez Greków, nie nadawała się do użycia – była nie koszerna”. Resztki oleju, nadającego się do użycia, miały starczyć na jedną noc, a na zdobycie nowego potrzeba było aż osiem dni. W cudowny sposób jednodniowa miarka oliwy paliła się osiem dni i nocy, aż została wyprodukowana i dostarczona do Świątyni większa ilość koszernej oliwy.

Wiarygodność historyczna Cudu

Prof. Shai Secunda zauważa, że cud z olejem jest całkowicie nieobecny w najstarszych źródłach o Chanuce.

Większość klasycznych źródeł rabinicznych nie zna tej historii, a nawet wydaje się stosunkowo niezainteresowana praktyką zapalania świateł chanukowych

– pisze. Więcej o źródłach Cudu poniżej.

Źródło Chanuki w Księdze Machabejskiej 1

Rzeczywiście, relacji o „cudzie Chanukowym” brak w 1. Księdze Machabejskiej. Tu cała relacja:

52 Dwudziestego piątego dnia dziewiątego miesiąca, to jest miesiąca Kislew, sto czterdziestego ósmego roku wstali wcześnie rano
53 i zgodnie z Prawem złożyli ofiarę na nowym ołtarzu całopalenia, który wybudowali.
54 Dokładnie w tym samym czasie i tego samego dnia, którego poganie go zbezcześcili, został on na nowo poświęcony przy śpiewie pieśni i grze na cytrach, harfach i cymbałach.

55 Cały lud upadł na twarz, oddał pokłon i aż pod niebo wysławiał Tego, który im zesłał takie szczęście.
56 Przez osiem dni obchodzili poświęcenie ołtarza, a przy tym pełni radości składali całopalenia, ofiary pojednania i uwielbienia.
57 Fasadę świątyni ozdobili złotymi wieńcami i małymi tarczami, odbudowali bramy i pomieszczenia dla kapłanów i drzwi do nich pozakładali,

58 a między ludem panowała bardzo wielka radość z tego powodu, że skończyła się hańba, którą sprowadzili poganie.
59 Juda zaś, jego bracia i całe zgromadzenie Izraela postanowili, że uroczystość poświęcenia ołtarza będą z weselem i radością obchodzili z roku na rok przez osiem dni, począwszy od dnia dwudziestego piątego miesiąca Kislew. (1 Machabejska 4:52-59)

Święto zostaje opisane jako „uroczystość poświęcenia ołtarza” (1 Machabejska 4:59), która ma być obchodzona przez osiem dni „z weselem i radością”.

Źródło Chanuki w Księdze Machabejskiej 2

W 2 Księdze Machabejskiej uroczystość zwana później jako Chanuka zostaje opisana w następujący sposób:

1 Machabeusz, a z nim jego ludzie, pod wodzą Pana zdobyli świątynię i miasto,
2 znieśli ustawione na placu przez obcokrajowców ołtarze i gaje.
3 Po oczyszczeniu świątyni zbudowali nowy ołtarz, wykrzesali ogień z kamieni, a potem wziąwszy ten ogień, złożyli ofiarę, po dwóch latach przerw; rozniecili ogień [na ołtarzu] kadzenia i zapalili lampy oraz wyłożyli chleb.

4 Gdy to zostało dokonane, upadli całym ciałem przed Panem i błagali, aby już nigdy nie dozwolił im popaść w takie nieszczęścia, ale jeżeliby kiedy zgrzeszyli, żeby ich łagodnie skarcił, a nie wydawał bluźnierczym i barbarzyńskim narodom.
5 Wypadło zaś tak, że w tym samym dniu, w którym świątynia był zbezczeszczona przez obcokrajowców, została ona oczyszczona, dwudziestego piątego tego samego miesiąca, którym jest Kislew.
6 Z radością obchodzili uroczystość przez osiem dni na wzór Święta Namiotów, przypominając sobie, jak krótko przedtem Święto Namiotów obchodzili w górach i w grotach na podobieństwo dzikich zwierząt.

7 Toteż z wiązankami, zielonymi gałęziami, a do tego jeszcze palmami w rękach śpiewali hymn na cześć Tego, który pozwolił im szczęśliwie oczyścić swoją świątynię.
8 Wspólną zaś uchwałą i ślubowaniem postanowili, że cały naród żydowski będzie każdego roku obchodził ten dzień uroczyście. (2 Machabejska 10:1-8; B. Tysiąclecia V)

Uroczystość koncentruje się na oddaniu do użytku ołtarza świątynnego („zbudowali nowy ołtarz (…) złożyli ofiarę”), a także „rozniecili ogień [na ołtarzu] kadzenia i zapalili lampy oraz wyłożyli chleb” (2 Machabejska 10:3). Wzorem obchodzenia święta było Sukkot (Święto Namiotów).

Józef Flawiusz i Chanuka jako „święto świateł”

Józef Flawiusz, żydowski historyk z I wieku, nie znał jeszcze tradycji „cudu Chanukowego”. Natomiast nazywa je „świętem świateł” – nie ze względu na światło Menory, ale alegorycznie pisząc o świetle wolności. Tak opisywał święto ustanowione przez Hasmoneuszy:

Przez osiem dni świętował Juda wespół z obywatelami na cześć wznowienia ofiar w świątyni. Nie odmówił im żadnej uciechy, raczył ich kosztownymi i wspaniałymi ofiarami, Boga czcił pochwalnymi pieśniami do wtóry harf, a ludowi rozweselał serca. Tak wielką radością napełniło ich to przywrócenie dawnych obyczajów i nadspodziewane odzyskanie swobody służby Bożej po tak długiej przerwie, iż ustanowili prawo, żeby ich potomkowie co roku przez osiem dni świętowali na pamiątkę wznowienia obrzędów w świątyni. Od owego czasu zachowujemy to święto nazywając je świętem Świateł; mimo to pochodzi, jak sądzę, stąd, że wtedy zabłysła nam ta swoboda kultu, gdyśmy zgoła nie mogli się jej spodziewać. (Dawne Dzieje Izraela 12:325)

CDN

Źródła

• Shai Secunda, The Development of the Chanukah Oil Miracle in Context of Zoroastrian Fire Veneration; theGemara.com
• zobacz także: [1] / [2] / [3]