Komentarz: Ewangelia Jana 3:13

oraz drugi wariant:

Komentarz Revised English Version:

,,I nikt…”

Mimo że większość ludzi nie zdaje sobie z tego sprawy sprawy, uczeni debatują, która część słów z Ewangelii Jana rozdział 3 została wypowiedziana przez Jezusa, a także w którym punkcie wypowiedź Jezusa się kończy, a zostaje wznowiona narracja z Ewangelii Jana. Mimo że najlepszym sposobem, aby sprawdzić przebieg debaty jest lektura komentarzy i artykułów w pismach teologicznych, łatwym sposobem jest porównanie różnych przekładów Biblii, które zawierają ,,czerwone litery” (pokazujące wypowiedzi Jezusa). W przekładach ,,English Standard Version”, ,,New American Standard Bible”, ,,NIV84 Bible” Jezus przestaje mówić (wskazują na to czerwone litery) w wersecie 21 (,,Kto zaś postępuje zgodnie z prawdą, podchodzi do światła, aby pokazać, że działa po Bożemu”, a z kolei w New International Version (wersja z 2011 r.) w Jana 3:15 (,,aby każdy, kto wierzy w Niego, miał życie wieczne”) – słowa z Jana 3:16 (,,Albowiem Bóg tak umiłował świat, że wydał swego Syna Jednorodzonego, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne”) są zapisane czarną czcionką, a więc zostały uznane za część narracji. W przeciwieństwie do tych dwóch możliwości, my zgadzamy się z E. W. Bullingerem i twierdzimy, że Jezus przestaje mówić w wersecie 12, a narracja Jana zostaje wznowiona w wersecie 13. ,,The Companion Bible” autorstwa Bullingera zawiera informacje, która stanowią dowód na to, że Jezus przestaje mówić w wersecie 12, a narrator zaczyna w wersecie 13. Bullinger podaje siedem różnych powodów, dla których koniec wypowiedzi Jezusa przypada na werset 12. Wersety 14 i 16 współgrają z tym całkowicie (zobacz komentarze Jana 3:14 i Jana 3:16).

Oto siedem powodów podanych przez Bullingera:

1. Ponieważ czas przeszły czasowników greckich, które występują po wersecie 12, wskazują na zakończone wydarzenia.
2. ponieważ wyrażenie ,jednorodzony Syn” nie jest używane przez samego Jezusa, ale przez Jana opisującego swego Pana (Jana 1:14, Jana 1:18, Jana 3:16, Jana 3:18, 1 Jana 4:9).
3. ponieważ ,,w imię” (Jana 3:18, użyte greckie słowo ,,en” nie jest użyte przez Pana, ale przez Jana (Jana 1:12, Jana 2:23, 1 Jana 5:13).
4. ponieważ wyrażenie ,,postępować zgodnie z prawdą” (werset 21: ,,Kto zaś postępuje zgodnie z prawdą…”) występuje jeszcze tylko w 1 Jana 1:6 (,,i nie postępujemy zgodnie z prawdą”).
5. Ponieważ wyrażenie ,,który jest w niebie” (werset 13) wskazuje na fakt, że Pan już wstąpił do nieba, kiedy Jan spisywał Ewangelię.
6. ponieważ słowo ,,wywyższony” (Jana 3:14) odnosi się zarówno do cierpienia (Jana 8:28, Jana 12:32, Jana 12:34). a także do chwały, która nastąpi (Jana 8:28, Jana 12:32, Dzieje Apostolskie 2:33, Dzieje Apostolskie 5:31).
7. ponieważ przerwa w wersecie 13 najlepiej współbrzmi z kontekstem, jak wykazano poprzez prezentację struktury tego fragmentu.

Mocne i jasne dowody, że to nie Jezus wypowiada słowa po wersecie 12 wynikają z lektury kolejnych wersetów po grecku (a czasem nawet w językach tłumaczenia) oraz zwracania uwagi na czasowniki oraz treść wersetów. Na przykład, werset 13 brzmi bardzo jasno: ,, A nikt nie wstąpił do nieba […] poza Synem Człowieczym” (Jana 3:13). Czasownik ,,wstąpił” jest zarówno w języku greckim, jak i polskim w czasie przeszłym, co pokazuje, że Jezus właśnie wstąpił do nieba, kiedy ten werset był spisywany. Zostaje to potwierdzone przez ostatnie wyrażenie w wersecie, które brzmi, że Jezus ,,jest” w niebie (taki wariant tekstu z polskich Biblii ma m.in. Biblia Brzeska, Biblia Gdańska (1632), Nowa Biblia Gdańska (2012), Uwspółcześniona Biblia Gdańska, Biblia Jakuba Wujka – red.). To wyrażenie ,,który jest w niebie” ma mocne poparcie w dowodach jako oryginalne i powinno znaleźć się w bibliach, tak jak choćby w Biblii Króla Jakuba (ten punkt omawiamy poniżej, kto ,,jest w niebie”).

Ortodoksyjni uczeni przedstawiają ,,wyjaśnienia” powodów, dla któych wierzą, że ten werset mówi, że Jezus wstąpił do nieba, mimo że jest wciąż na ziemi rozmawiając z Nikodemem, ale to naciągane wyjaśnienia, wymyślone z uwagi na wyznawaną przez komentatorów teologię. Wystarczy proste czytanie tego wersetu, aby to zrozumieć.

Czasowniki w Jana 3:14 również w dalszym ciągu informują nas, że Jezus właśnie wstąpił do nieba i nie był na ziemi, kiedy rozmawiał z Nikodemem. Werset 14 mówi, że ,,a jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni” (czas aoryst), ,,tak również potrzeba, aby i Syn Człowieczy został wywyższony (również czas aoryst). Czas czasownika ,,wywyższony” jest taki sam zarowno dla węza, jak i Syna Człowieczego. Tym samym naturalna lektura tekstu pokazuje, że zarówno wąż, jak i Syn Człowieczy zostali wywyższeni w przeszłości.  Naturalnie z uwagi na to, że tradycyjne nauczanie wskazuje, że Jana 3:14 miało miejsce na długo przed ukrzyżowaniem i wniebowstąpieniem Chrystusa, zwykłe czytanie greckiego tekstu jest ignorowane, a ostatni czasownik (w czasie przeszłym) został tak przełożony w większości Biblii, jakoby dotyczył przyszłości, a więc większość przekładów podaje, że Syn Człowieczy ,,ma być” wywyższony (np. Biblia Paulistów: ,,A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak musi być wywyższony Syn Człowieczy”). Tak jak w wersecie 13, zwykłe czytanie czasowników pokazuje, że Jezus właśnie został ukrzyżowany (,,wywyższony”).

Czasowniki w wersecie 16 w dalszym ciągu pokazują, że śmierć Jezusa ma miejscw w przeszłości i to nie sam Jezus mówił do Nikodema, ale raczej werset 16 stanowi narrację Jana (,, Tak bowiem Bóg ukochał świat, że dał Jednorodzonego swego Syna, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, lecz miał życie wieczne”). W tym punkcie wielu komentatorów zgadza się, w tym tłumacze New International Version (wersja z 2011 r.), którzy kończą wypowiedź Jezusa na wersecie 15 (,,aby każdy, kto wierzy, w Nim miał życie wieczne”). Tekst jasno pokazuje, że Bóg ,,pokochał” świat i ,,dał” Swojego Syna”. Te rzeczy zostały już dokonane, nie są wydarzeniami z przyszłości. Wąż ,,wywyższony”, Chrystus ,,wywyższony”, Bóg ,,pokochał” świat, a także Bóg ,,dał” Swojego Syna – wszystkie te czasowniki są w czasie aoryst i wszystkie dotyczą wydarzeń z przeszłości. Dlatego też nawet angielskie i polskie przekłady podają, że Bóg ,,dał” Swojego Syna, zamiast ,,da” swojego Syna”.

Jak więc tradycyjni tłumacze wyjąsniają, że te wydarzenia opisane przy użyciu czasu przeszłego, szczególnie jak Bóg rzekomo ,,dał” Swojego Syn na długo przed tym, jak Jezus umarł? R. C. H. Lenski, bardzo dobry komentator w innych kwestiach, wyjaśnia czas przeszły czasowników w taki sposób:

czasownik ,,dał” tak naprawdę odnosi się do aktu, który miał miejsce w innym świecie, gdzie jakiekolwiek rozpatrywanie czasu byłoby nieadekwatne, co oznacza, że mówimy o rzeczach, które są ponad nas na nasz ludzki nędzny sposób

Tak więc innymi słowy Lenski twierdzi,ze Biblia mówi, iż Bóg ,,dał” Swojego Syna, zanim On właściwie go ,,dał”. Tak było, ponieważ wydarzenie miało miejsce w ,,innym świecie”, gdzie czas nie liczy się w taki sposób, w jaki my liczymy czas. Takie wyjaśnienie jest wydumane i ignoruje czytanie tekstu greckiego takiego, jakim on jest. Twierdzimy, że nie ma potrzeby, aby wymyślać tak dziwaczne wyjaśnienia dla wersetów, które mogą być czytane i rozumiane w prosty i bezpośredni sposób. Przecież czy jest jakieś inne miejsce, w którym Jezus mówi w sposób, którego nie jesteśmy w prosty sposób zrozumieć, ale musimy wyjaśniać, mówiąc, że Jezus opowiadał o wydarzeniu z przyszłości w czasie przeszłym, ponieważ akt ,,miał miejsce w innym świecie”? Z pewnością nie według naszej wiedzy.

Obok prostego i bezpośredniego odczytywania tekstu greckiego, któy umieszcza wydarzenia po wersecie 12. w przeszłości, kolejnym powodem, aby wierzyć, że Jezus przestał mówić w wersecie 12, a od wersetu 13 zostaje wznowiona narracja Jana, jest vakt, że od wersetu 3 do wersetu 12, kiedykolwiek Jezus mówi, używa zaimka ,,ja”.

(3) Jezus mu odpowiedział: „Zaprawdę, zaprawdę mówię tobie: Jeśli ktoś nie narodzi się powtórnie, nie może zobaczyć królestwa Bożego”.

Zobacz kolejne wersety - kliknij!

(4) Powiedział do Niego Nikodem: „Jak może się człowiek narodzić, skoro jest starcem? Nie może [przecież] powtórnie wejść do łona matki i narodzić się?” (5) Jezus odpowiedział: „Zaprawdę, zaprawdę mówię tobie, jeśli ktoś nie narodzi, się z wody i Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego. (6) To co się narodziło z ciała, jest ciałem, to co narodziło się z Ducha, jest duchem. (7) Nie dziw się, że ci powiedziałem: „Musicie się na nowo narodzić”. (8) Wiatr wieje, gdzie chce; słyszysz jego szum, lecz nie widzisz, skąd przychodzi ani dokąd zdąża. Tak dzieje się z każdym, co się narodził z Ducha”. (9) Nikodem zapytał Go w odpowiedzi: „Jakże to może się stać?” (10) Jezus odpowiadając mu, powiedział: „Ty jesteś nauczycielem Izraela i tego nie wiesz? (11) Zaprawdę, zaprawdę mówię tobie, że to, co wiemy, i o tym, co widzieliśmy, świadczymy, ale nie przyjmujecie naszego świadectwa. (12) Skoro wam oznajmiłem to co ziemskie i nie wierzycie, to jakże uwierzycie, gdy będę wam mówił o sprawach niebieskich? (Jana 3:3-12 / Biblia Lubelska).

Jednak po wersecie 12. w tekście odnajdujemy zaimek w trzeciej osobie ,,nim” / ,,niego”

(13) I nikt nie wstąpił do nieba z wyjątkiem Tego, co zstąpił z nieba — Syna Człowieczego. (14) A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak musi być wywyższony Syn Człowieczy, (15) aby każdy, kto wierzy, w Nim miał życie wieczne.

Zobacz kolejne wersety - Kliknij!

(16) Tak bowiem Bóg ukochał świat, że dał Jednorodzonego swego Syna, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, lecz miał życie wieczne. (17) Bo Bóg nie posłał Syna, aby sądził świat, lecz żeby świat dostąpił przez Niego zbawienia. (18) Kto wierzy w Niego, nie podlega sądowi, kto zaś nie wierzy, już został osądzony. (19) A sąd polega na tym, że światło przyszło na świat, ludzie zaś bardziej umiłowali ciemność niż światło, gdyż uczynki ich były przewrotne. (20) Każdy bowiem, kto czyni zło, nienawidzi światła i nie dąży ku światłu, by nie napiętnowano jego uczynków. (21) Kto natomiast postępuje według prawdy, zdąża ku światłu, aby się okazało, że jego uczynki zostały spełnione w Bogu. (Jana 3:13-21 / Biblia Lubelska)

Logicznym powodem takiej zmiany jest to, że od wersetu 13 i dalej, to apostoł Jan pisał o ,,nim”. W wersecie 3 to Jezus mówi i wypowiada słowa ,,mówię tobie”. W wersecie 5 podobnie: ,,mówię tobie”. W wersecie 7 dodaje ,,powiedziałem”. W wersecie 11 wypowiada słowo ,,mówię”, a w wersiecie 12 ,,oznajmiłem” i ,,będę wam mówił”. W wersecie 13 dochodzi do nagłej zmiany. Już dłużej nie widzimy ,,ja”, natomiast widzimy ,,nim” i ,,niego”, czyli odniesienie do Jezusa w trzeciej osobie. Na przykład w wersecie 13 tekst odnosi się do niego jako ,,ten” z nieba, a w wersecie 14 zamiast powiedzenia ,,każdy, kto uwierzy we mnie” (co Jezus mówił wielokrotnie w Ewangelii Jana, np. Jana 6:35, Jana 7:38, Jana 11:25, Jana 11:26, Jana 12:44, Jana 12:46, tekst stwierdza ,,każdy, kto w Niego wierzy”. Kiedy rozważamy dowody, dochodzimy do wniosku, że słowa od Jana 3:13 do końca rozdziału nie zostały wypowiedziane przez Jezusa, ale napisane przez narratora – apostoła Jana, długo po śmierci, zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Jezusa.

,,tylko ten, który zstąpił z nieba…”

Mówimy o czymś, że zstępuje od Boga lub z nieba, jeśli to Bóg był źródłem. Na przykład, List Jakuba stwierdza, że ,,każdy datek dobry i każdy dar doskonały z góry zstępuje, od Ojca światłości” (Jakuba 1:17). Co chce napisać Jakub, jest jasne. Bóg jest Autorem i źródłem dobrych rzeczy w naszym życiu. Bóg działa za kulisami, zapewniając nam to, czego potrzebujemy. Ten werset nie oznacza, że dobre rzeczy w naszym życiu pochodzą prosto z nieba. Wyrażenie ,,ten, który zstąpił z nieba” w Jana 3:13 ma być rozumiane w ten sam sposób, w jaki rozumiemy słowa Jakuba – Bóg jest źródłem Jezusa Chrystusa, który był w Bożym planie, a następnie Bóg bezpośrednio zrodził Jezusa [więcej informacji na temat Jezusa, który schodzi z nieba lub zostaje posłany przez Boga w komentarzach do Jana 6:38 oraz Jana 6:57).

Istnieje także wiele innych wersetów, które stwierdzają, że Jezus został ,,posłany od Boga”, które przedstawiają Boga jako ostateczne źrodło tego, co zostaje posyłane. Jan Chrzciciel był człowiekiem ,,posłanym od Boga” (zobacz Jana 1:6) i był on tym, który mówił, że Jezus ,,przychodzi z wysoka” oraz ,,przychodzi z nieba” (Jana 3:31. Kiedy Bóg chciał powiedzieć ludziom, że błogosławi ich, jeśli przekazaliby dziesięcinę, powiedział, że ,,otworzy okna niebios i wylej błogosławieństwa ponad miarę” (Księga Malachiasza 3:10). Oczywiście każdy rozumiał użyty tutaj idiom i nikt nie wierzył, że Bóg dosłownie wyleje rzeczy z niebios. Wiedziano, że wyrażanie oznacza, iż to Bóg jest źródłem błogosławieństw, które ludzie otrzymują.

Kolejnym przykładem jest moment, kiedy Chrystus powiedział:

Skąd pochodził chrzest Jana: z nieba czy od ludzi (Mateusza 21:25)

Naturalnie, chrzest Jana był ,,z nieba”, ponieważ to Bóg był źródłem objawienia. Jan nie uzyskał pomysłu na działalność samodzielnie, ale ,,z nieba”. Ten werset sprawia, że idiom staje się jasny: rzeczy mogą pochodzić ,,z nieba”, tj. od Boga lub też mogą być ,,od ludzi”. Ten sam idiom zostaje użyty w stosunku do Jezusa. Jezus jest ,,od Boga”, ,,z nieba”, ,,z wysoka” w takim sensie, że to Bóg jest jego Ojcem i tym samym jego początkiem.

Idea przychodzenia od Boga lub bycia posłabym przez Boga jest również wyjaśniona przez słowa samego Jezusa w Ew. Jana 17. Mówi on:

Podobnie jak Mnie posłałeś na świat, tak i Ja ich posłałem na świat (Jana 17:18).

Doskonale rozumiemy, co Chrystus miał na myśli, kiedy mówił:

Ja ich posłałem na świat

Miał na myśli, że zlecił nam zadanie lub mianował nas. Stwierdzenie nie zakłada, że byliśmy w niebie wraz z Chrystusem, a potem doszło do naszej inkarnacji w ciała. Chrystus powiedział:

Podobnie jak Mnie posłałeś, tak i Ja ich posłałem

Tak więc w ten sam sposób, że Chrysus posyła nas, powinniśmy rozumieć wyrażenie, że Bóg posyła Chrystusa.

,,który jest w niebie”

To ostatnie wyrażenie w tym wersecie (z polskich przekładów pojawia się m.in. w Biblii Brzeskiej, Biblii Gdańskiej (1632) czy Biblii Jakuba Wujka (pełen spis wersetów z różnych przekłatów TUTAJ), ale autentyczność jest kwestionowana. Mimo że najnowsze greckie teksty, takie jak Nestle-Aland oraz SBL, opuszczają to wyrażenie, a nowoczesne wydania Biblii, oparte na nich, postępują podobnie, istnieją uzasadnione powody, by sądzić, że uczeni opracowujący te najnowsze teksty w tym przypadku popełnili błąd. Powodem, dla którego najnowsze teksty opuszczają to wyrażenie, jest fakt, że jest ono pominięte w tekstach egipskich (teksty aleksandryjskie). Chociaż świadectwo tekstów egipskich ma duże znaczenie, nie oznacza to ostatniego słowa w dyskusji nad autentycznością fragmentu wersetu. Wyrażenie jest obecne w tekstach greckich, a także we wczesnych tekstach innych niż greckie, takie jak syriackie, koptyjskie i ormiańskie.

Kiedy słowo lub wyrażenie znajduje się w niektórych greckich manuskryptach, ale nie w pozostałych, uczeni zwykle stosują szereg testów, próbując zrekonstruować tekst oryginalny. Jeden z takich testów to odpowiedź na pytanie: ,,Co mówią najwcześniejsze teksty?”. Kolejne pytanie to: ,,czy istnieje sposób odczytywania wersetu, który jest dominujący wśród wszystkich różnych rodzin tekstów i wczesnych wersji, które istnieją w innych językach”. Bardzo ważnym testem jest: ,,która treść jest najtrudniejsza?”. Jest on ważny, ponieważ skrybowie przy trudniejszych zapisach, czy to pod względem gramatycznym, czy trudnym do zrozumienia, starali się je uprościć. W tym wersecie test ,,trudności” jest bardzo ważny, ponieważ teksty egipskie omijają wyrażenie, ale z punktu widzenia samej ,,trudności”, obecność wyrażenia w wersecie jest dużo trudniejsza niż jego brak. Werset jest odczytywany prościej bez niego. W ten sposób dowód ,,trudności” tekstu, a szczególnie w połączeniu z faktem, że jedynie egipskie teksty opuszczają to wyrażenie, doprowadziłyby nas do stwierdzenia, że wyrażenie jest oryginalne.  Jedna kwestia jest pewna: wyrażenie zostało albo wymyślone przez skrybów i dodane do tekstu oryginalnego, lub też było oryginalne i zostało usunięte z tekstu oryginalnego. W tym miejscu musimy zadać pytanie: ,,czy istnieją czynniki historyczne, które wpłynęłyby na skrybów, by ci zmienili tekst w ten czy inny sposób?”. Zobaczymy, że istniał powód, dla którego egipscy skrybowie mogli usunąć wyrażenie ,,który jest w niebie”.

Wyrażenie ,,który jest w niebie” przysparza trudności, ponieważ zgodnie z tradycją chrześcijańską, słowa w wersecie 13 zostały wypowiedziane przez Jezusa, kiedy przebywał w Jerozolimie, rozmawiając z Nikodemem.