List Judy 1:5 [tłumaczenia]

Uwspółcześniona Biblia Gdańska Chcę więc wam przypomnieć, chociaż już kiedyś o tym wiedzieliście, że Pan, który wybawił lud z ziemi Egiptu, potem wytracił tych, którzy nie uwierzyli.

Biblia Ewangeliczna: Chcę wam natomiast przypomnieć — wam, którzy wszystko raz na zawsze wiecie — że Jezus wprawdzie wybawił lud z ziemi egipskiej, potem jednak wygubił tych, którzy nie uwierzyli.

List Judy 1:5 [oryginał]

Nestle (1904): Ὑπομνῆσαι δὲ ὑμᾶς βούλομαι, εἰδότας ἅπαξ πάντα, ὅτι Κύριος λαὸν ἐκ γῆς Αἰγύπτου σώσας τὸ δεύτερον τοὺς μὴ πιστεύσαντας ἀπώλεσεν,

List Judy 1:5 [przekład dosłowny]

Ὑπομνῆσαι hypomnesai Przypomnieć
δὲ de zaś
ὑμᾶς hymas wam
βούλομαι boulomai chcę
εἰδότας eidotas wiedzącym
ὑμᾶς hymas wam
ἅπαξ hapaks raz
πάντα panta wszystko
ὅτι hoti że
κυριος kurios Pan
λαὸν laon lud
ἐκ ek z
γῆς ges ziemi
Αἰγύπτου Aiguptou Egiptu
σώσας sosas zbawiwszy
τὸ to
δεύτερον deuteron powtórnie
τοὺς tous tych
μὴ me nie
πιστεύσαντας pisteusantas którzy uwierzyli
ἀπώλεσεν apolesen wygubił

List Judy 1:5 [komentarz]

„Pan” – Jezus czy Bóg wyprowadził Izrael z Egiptu?

 

List Judy 1:5: Jezus czy Bóg wyprowadził Izrael z Egiptu?

List Judy 1:5: Jezus czy Bóg wyprowadził Izrael z Egiptu?

Revised English Version: Greckie teksty Judy 1:5 różnią się. Niektóre greckie manuskrypty podają „Jezus”, a niektóre „Pan”. Istnieje nawet jeden manuskrypt, który najwyraźniej został zmieniony i podaje „Bóg Jezus” 1. Teksty aramejskie mają „Bóg”. Ciężar dowodu spoczywa na wersji „Pan” jako oryginalnym odczytaniu tekstu greckiego.

Możliwe, że jeden z pierwszych skrybów popełnił błąd i zmienił „Pan” na „Jezus” (we wczesnym okresie skrybowie często używali skrótów; skrót na oznaczenie słowa „Pan” to ΚΣ, a skrót na oznaczenie „Jezus” to ΙΣ – obydwa miały linię nad sobą). Skryba mógł z łatwością przez pomyłkę zamienić „I” na „K”.

Możliwe jest również, że zmiana została dokonana celowo. We wczesnych wiekach po Chrystusie rozgorzała debata pomiędzy biblijnymi unitarianami a trynitarianami i miała bardzo burzliwy przebieg, a „przegranych” debaty spotykało często wygnanie lub śmierć. W związku z tym istniała duża presja na zmianę tekstu Biblii, by móc ją czytać na modłę trynitarną.

Bart Ehrman (który jest agnostykiem, ale solidnym uczonym w dziedzinie krytyki tekstu) napisał książkę „The Orthodox Corruption of Scripture”, w której znajduje się wiele przykładów, jak oryginalny tekst został zmodyfikowany, aby był zgodny z tworzącym się ortodoksyjnym stanowiskiem.

Współczesne wersje angielskie różnią się co do tego, jakie czytanie jest oryginalne, ale większość z nich podaje „Pan” […]. RSV podaje „on”, najwyraźniej idąc za przypuszczeniem F. J. A. Horta, że być może oryginalny tekst miał „ho” (ὁ, czyli dosłownie przedimek określony, ale używany w znaczeniu „on” lub „ten”) i dłuższa wersja „Jezus” (nazwy własne zwykle miały przedimek określony) pochodzą z tego krótkiego czytania, ale większość uczonych uważa ją za mało prawdopodobną.

Kiedy greckie źródła są podzielone, czasami możemy uzyskać pomoc z kontekstu oraz innych czytań i najwyraźniej tak jest w tym przypadku. Przede wszystkim, nie istnieje tekst Starego Testamentu, który mówi czy nawet sugeruje, że Jezus wyprowadził Izrael z Egiptu. Zatem koncepcja, że to Jezus wyprowadzał Izrael z Egiptu byłaby całkowicie obca czytelnikom Listu Judy. Co więcej, Jezus nigdy nie mówił bądź sugerował, że miał cokolwiek wspólnego z Exodusem i drogą Izraela z Egiptu.

Poza tym, Juda nigdzie indziej nie nazywa Jezusa Chrystusa pojedynczym imieniem „Jezus”, jak to czyni w Judy 1:5 wg niektórych tekstów greckich, ale zawsze odnosi się do niego jako „Jezus Chrystus (Judy 1:1, Judy 1:4, Judy 1:17, Judy 1:21). Wszystko to stanowi solidny dowód, że w L. Judy pierwotnie nie zapisano „Jezus” w wersecie 5.

Biorąc pod uwagę dowody tekstowe z wersji greckich i aramejskich, trudności dla odbiorców Listu Judy przy założeniu, że „Jezus” został umieszczony w wersecie z Exodusem , i łatwość, z jaką można było sprawić, aby tekst brzmiał „Jezus” (albo przez pomyłkę albo ze względu na presję, by powstał trynitarny tekst, wzmacniający doktrynę Trójcy), możemy podsumować, zgadzając się z większością komitetów redakcyjnych nowoczesnych Biblii, że oryginalny tekst podawał „Pan”.

Zdaniem ekspertów

Bruce M. Metzger w „A Textual Commentary on the Greek New Testament” (1994) pisze:

Pomimo solidnego poświadczenia wspierającego Ἰησοῦς (Jezus) większość członków Komitetu była zdania, że taki sposób odczytania był trudny do tego, że niemożliwy […] Zauważono również, że nigdzie indziej autor nie stosuje samego Ἰησοῦς (Jezus), ale zawsze Ἰησοῦς Χριστός (Jezus Chrystus).

Tommy Wasserman 2 jest zwolennikiem wariantu κύριος (kyrios), podobnie wspomniany powyżej Fenton Hort 3, który stwierdził, że wariant „Ἰησοῠς” może być co najwyżej „pomyłką” („blunder”). Podobnego zdania byli inni bibliści: Samuel Prideaux Tregelles czy Alexander Souter, co znalazło odzwierciedlenie w wielu wydaniach greckiego tekstu Nestle-Aland (jednak 28. wydanie ma wariant „Ἰησοῠς”). Ciekawostką jest to, że Grenfell Penn w swoim tłumaczeniu wydaje się optować za wariantem z Jezusem, jednak w swoim tłumaczeniu z 1836 r. wybrał „Joszua”, hebrajską wersję greckiego imienia „Jezus”, co wskazywałoby na możliwość, iż potencjalnie autor mógł mieć na myśli następcę Mojżesza – Jozuego 4.

Z drugiej strony niektóre współczesne przekłady dostrzegają ciężar dowodowy za „Jezus”, poparty takim odczytaniem Judy 1:5 w Kodeksie Aleksandryjskim, Watykańskim, Wulgacie czy wersjach koptyjskich Nowego Testamentu.

James Snapp Jr po przeanalizowaniu możliwych wariantów pisze:

Lata temu też preferowałem odczytanie ΙΣ (Jezus – red.), ale po późniejszych rozważaniach ΚΣ (Kyrios – Pan – red.) wydaje się być tym oryginalnym. Twierdzę, że wczesny skryba uważał, że κύριος (Pan – red.) był zbyt niejednoznaczny (odnosi się do Ojca czy do Syna?) i pod wpływem do dostrzegania typologicznego wzoru preegzystującego Chrystusa w życiu Jozuego (co zostało wyrażone we wczesnym dziele – List Barnaby 12) zastąpił ΚΣ wariantem ΙΣ – ten sam rodzaj interpretacyjnej zmiany skryby, jak w P72 (najwcześniejszy manuskrypt Listu Judy, mający lekturę „Bóg Jezus” – red.). Byłoby również niecodzienne, gdyby Juda, pochodzący z tej samej rodziny co Jezus z Nazaretu, przyporządkował Jego czyny do czasów Mojżesza, posługując się formą „Jezus”.

Przypisy

warianty tekstowe w Biblii

  1. Chodzi o najwcześniejszy manuskrypt Listu Judy P72 posiada wersję ΘΣ ΧΡΣ (Bóg Chrystus), ale jak zauważa James Snapp Jr „nikt zdaje się nie uważać tej wersji za wiarygodną” – red.
  2. Epistle of Jude: Its Text and Transmission
  3. The New Testament in the Original Greek
  4. źródło: The Text of the Gospel