Gnostycka Apokalipsa Piotra. Pismo, które zaprzecza realności ukrzyżowania

Gnostycka Apokalipsa Piotra, występująca również pod nazwą Koptyjska – pismo nienależące do kanonu Nowego Testamentu. Spisana prawdopodobnie w III stuleciu n.e., a jej manuskrypty występują wyłącznie w języku koptyjskim (stąd alternatywna nazwa). Należąca do zbioru tekstów odnalezionych w Nadż Hammadi, jak pozostałe o silnych naleciałościach gnostyckich.

„Prawdziwa wiedza”

To, co charakteryzuje wiele tekstów gnostyckich, to posiadanie prawdziwej wiedzy. Zdobycie takowej i stronienie od niebezpieczeństwa ignorancji – to słowa skierowane przez Jezusa do Piotra. Apostoł otrzymuje od Chrystusa właśnie taką wiedzę (Gnostycka Apokalipsa Piotra 73).

Inni nie rozumieją tajemnic, chociaż mówią o rzeczach, których sami nie rozumieją. Niemniej jednak będą się chlubić, że tajemnica prawdy należy tylko do nich (Gnostycka Apokalipsa Piotra 76)

Do takich należą niewspomniani imiennie nazywający się biskupem i diakonem („tak jakby otrzymali swoją władzę od Boga”), nazywani „suchymi kanałami”.

Zwraca uwagę pozytywne przedstawienie Piotra (por. Mateusza 16:18).

Ukrzyżowanie

W przeciwieństwie do kanonu Nowego Testamentu, jednobrzmiąco opisującego śmierć Chrystusa, gnostyckie pismo zaprzecza realności wydarzenia. Zgodnie z opisem, Piotr widzi Jezusa… nad krzyżem. Kiedy skonsternowany zwraca się do niego, słyszy:

Ten, którego widzisz nad krzyżem, radosnego i śmiejącego się, jest żywym Jezusem. Jednak ten, w którego ręce i nogi wbijają gwoździe, jest częścią fizyczną, która jest substytutem. (Gnostycka Apokalipsa Piotra 81)

Wiara w fizyczną śmierć jest krytykowana przez autora – potępia tych, którzy „trzymają się imienia martwego człowieka” – krytyka spada na nich, bo uważają, że śmierć Jezusa ma znaczenie dla zbawienia (rozbieżny pogląd w stosunku do teologii Nowego Testamentu, jednak zdaniem pisma, to tacy nauczyciele „bluźnią prawdzie i głoszą złą naukę”).

Wiedza o „prawdziwym ukrzyżowaniu” (kiedy boski Chrystus pozostaje żywy) jest tym, czego nie rozumieją chrześcijanie głównego nurtu. Bo taki boski Chrystus nie może ulec cierpieniom i w konsekwencji śmierci – umiera jedynie fizyczna skorupa. Jezus przeżywa śmierć, ale nie w sensie chrześcijańskim – Nowy Testament jest zgodny, że Chrystus rzeczywiście umarł. Ale w światopoglądzie gnostyków Chrystus – Bóg nie mógł umrzeć.

Chrystus, który żyje, kiedy jego fizyczna postać wisi na krzyżu, jest wypełniony „czystym duchem”. Piotr słyszy od tej postaci następujące słowa:

Bądź silny! Ty bowiem jesteś tym, któremu dano te tajemnice, aby wiedzieć przez objawienie, że ten, którego ukrzyżowali, jest pierworodnym, siedliskiem demonów i glinianym naczyniem, w którym one mieszkają, należącym do Elohim [zły, hebrajski Bóg tego świata, którego gnostycy mieli w pogardzie – red.] i należący do krzyża, który jest pod prawem. Ale ten, który stoi obok niego, jest żywym Zbawicielem, pierwotną częścią tego, którego pojmali.

Podsumowując, Gnostycka Apokalipsa Piotra ma charakter doketyczny (historyczne i cielesne życie Chrystusa było tylko pozorem). Gnostycki Jezus tak naprawdę wyśmiewa realność faktów opisanych w Nowym Testamencie. Zbawienie nie przychodzi przez śmierć i zmartwychwstanie, jak głoszą Paweł i inni, ale wynika z ucieczki ze złego ciała. Ci, którzy wierzą w realność śmierci Chrystusa, są obiektem drwin – przedstawiani są jako „głusi i ślepi”.

Druga Nauka Wielkiego Seta: podobna wersja ukrzyżowania

To pismo gnostyckie zawiera bardzo podobny opis do ukrzyżowania z Apokalipsy:

to był inny… który pił żółć i ocet, to nie byłem ja. Uderzyli mnie trzciną; to był inny, Szymon, który niósł krzyż na ramion. To był inny, na którym położyli koronę z cierni. Ale to ja cieszyłem się na wysokości… ich błędem… I śmiałem się z ich ignorancji.

Koran: podobieństwo do gnostyckich pism

Warto zauważyć, że większość muzułmanów uważa również, że ukrzyżowanie Jezusa było wydarzeniem pozornym (Sura 4:157-158 mówi: „157. i za to, że powiedzieli: „Zabiliśmy Mesjasza Jezusa, syna Marii, posłańca Boga”. Jednak oni go nie zabili ani nie ukrzyżowali, a tylko tak się im wydawało. Ci, którzy w tym się różnią, są pełni wątpliwości. Nie mają o tym żadnej wiedzy i kierują się jedynie przypuszczeniami. Z pewnością oni go nie zabili. 158. Nie! Bóg wzniósł go do Siebie. Bóg jest Potężny, Mądry” ¹)

Dusza nieśmiertelna

Co prawda każda dusza ma przypisaną śmierć, co czyni z niej bezwolną w stosunku do pragnień i prowadzi do zniszczenia. Ale jak czytamy w cz. 75 są też dusze nieśmiertelne. Takie są właśnie dusze gnostyków, to oni są inni od pozostałych, ponieważ nie przywiązują wagi do rzeczy materialnych, nie ulegając własnym pragnieniom. Część cielesna należy do boga tego świata – hebrajskiego Elohim, od którego gnostycy się dystansują.

Możliwe nawiązania do Nowego Testamentu

„Bo zło nie może wydać dobrych owoców”

– porównaj: „złe drzewo [nie może] wydawać dobrych owoców” (Mateusza 7:18)

Ludzie bowiem nie zbierają fig z cierni (…) ani winogron z jeżyn

– porównaj: Czy zbierają winogrona z cierni albo z ostu figi? (Mateusza 7:16)

Jednak kontekst obu cytatów jest inny – dotyczy spekulacji na temat duszy nieśmiertelnej.

Koniec pisma to pobudka Piotra, kiedy ten „dochodzi do zmysłów”.