Czym jest Memra (Słowo), która występuje w przekładach Biblii na aramejski?

Jak należy czytać Prolog Jana i jak rozumieć wspomniane tam Słowo? Czy na pewno należy czytać go w świetle późniejszych hellenistycznych interpretacji? Światło na rozumienie enigmatycznych słów Jana może rzucić aramejskie słowo „Memra”, która w targumach (aramejskich przekładach Biblii hebrajskiej) pojawia się często w odniesieniu do samego Boga, ale dosłownie oznacza właśnie „słowo”.

O słowie-memrze pisał m.in. słynny badacz Biblii – Raymond Brown, amerykański ksiądz rzymskokatolicki, ale również wieloletni wykładowca na protestanckim Union Theological Seminary w Nowym Jorku; autor niemal 40 książek. Oto fragment jego pracy poświęconej Ew. Jana ¹:

Czytaj także: Alan Richardson w „A Theological Wordbook of the Bible”  na temat słowa Boga w ST

Raymond Brown: Czym jest Memra

„Memra” Pana w Targumach nie jest zwykłym tłumaczeniem tego, o czym mówiliśmy jako „słowo Pana”; jest to raczej zamiennik Samego Boga.

Kiedy w Wyjścia 3:12 Bóg mówi: „Będę z tobą”, w Targumie Onkelos Bóg mówi: „Moja Memra będzie twoim wsparciem”.

Kiedy w Wyjścia 19:17 czytamy, że Mojżesz wyprowadził lud z obozu na spotkanie z Bogiem, w Targuie Onkelos, czytamy, że byli wyprowadzeni do Memry Boga.

Kiedy Ks. Rodzaju 28:21 mówi: „Jahwe będzie moim Bogiem”, Targum Onkelos mówi o Memrze Jahwe.

Podsumowując, wydaje się, że opis Słowa z Prologu jest o wiele bliższy biblijnemu i żydowskiemu nurtowi myśli niż czysto hellenistycznemu [greckiemu].

W umyśle teologa Prologu stwórcze słowo Boga, słowo Pana, które docierało do proroków, stało się osobowe w Jezusie, który jest ucieleśnieniem Bożego objawienia.

Słowo Boga w Biblii hebrajskiej

Warto podkreślić, że jest to zgodne z tym, jak „słowo” jest używane w samej Biblii hebrajskiej. Mimo języka personalizacji, nie mamy do czynienia z odrębną od Boga osobą. Jego rolę w biblijnej narracji tak podsumował uczony James D. G. Dunn ²:

W Starym Testamencie „słowo Boga” jest wypowiedzią Boga, sam Bóg objawiający swojemu ludowi, szczególnie za pośrednictwem proroka. Nawet gdy pisarze biblijni wplatają w tę koncepcję poetycką symbolikę i metaforę, myśl jest wciąż zasadniczo faktyczną mocą Boga użytą do osiągnięcia jego celu.